Xızmet-kásip tárepinen kóteriliw sisteması Reje: Kirisiw Xızmet-kásip tárepinen kóteriliw sisteması Kadrlar rezervi menen islew

1.Xızmet-kásip tárepinen kóteriliw sisteması

«Xızmet- kásip tárepinen kóteriliw» hám «martaba» túsinikleri bir-birine jaqın sonda da, lekin áyne birdey túsinik emes. «Xızmet-kásip tárepinen kóteriliw» termini biz ushın úyreniw bolıp qalǵan túsinik bolıp tabıladı, lekin, «martaba» túsinigi arnawlı ádebiyatlarda hám ámelde derlik isletilmasdi.

Xızmet-kásip tárepinen kóteriliw delingende, shólkem tárepinen túrli dárejeler (lawazımlar, jumıs orınların, jámáát degi poziciya -mártebelerdi usınıw ) izbe-izligi túsiniledi, xızmetker bul basqıshlardı uqıpına qaray otawı múmkin.
Mártebe delingende, rasında iyeleniptuǵın basqıshlar (lawazımlar, jumıs orınların hám jámáát degi poziciyalar ) izbe-izligi túsiniledi.
Bizde qarar tapqan shólkemler basshıları mısalında xızmet-kásip tárepinen kóteriliw sistemasın qaray shıǵamız. Bul sistema úzliksiz basshılar tayarlawdıń besew tiykarǵı basqıshın názerde tutadı.
Birinshi basqısh — bazalıq institutlar joqarı kursları studentleri yamasa basqa joqarı oqıw orınlarınan ámeliyatqa jiberilgen studentler menen islew basqıshı bolıp tabıladı. Xızmetkerlerdi basqarıw bólindileriniń qánigeleri studentler ámeliyat oteytuǵın tiyisli bólindilerdiń basshıları menen birgelikte basshılıq jumisına beyim eń qábiletli studentlerdi tańlaydilar hám olardı shólkemdiń bólindilerinde arnawlı bir iskerlikke tayarlaydilar. Tayarlıqtı hám ámeliyattı tabıslı o'tagan studentlerge usı shólkemdiń tiyisli bólindinde islew ushın jiberilishga usınıs beriledi. Usı shólkemde ámeliyatda bolmaǵan jas qánigelerdi jumısqa qabıllaw waqtında olar menen test sınaqları ótkeriledi hám máslahát járdemi kórsetiledi.
Ekinshi basqısh — shólkemge jumısqa qabıl etilgen jas qánigeler menen islew basqıshı bolıp tabıladı. Jas qánigelerge sınaq múddeti (bir jıldan eki jılǵa shekem) belgilenedi, olar sol múddet ishinde baslanǵısh tálim stuldı (shólkem menen tolıq tanısıwdı ) ótiwleri zárúr. Tálimnen tısqarı jas qánigeler ushın bir jıl dawamında shólkem bólindilerinde stajirovka otaw da názerde tutıladı. Jas qánigelerdiń bir jıl ishindegi jumısları, olardıń ótkerilgen ilajlarda qatnasıwın analiz qılıw, stajirovka basshısı tárepinen berilgen xarakteristika tiykarında stajirovkaga juwmaq yasaladi hám baslıq lawazımlarǵa kóteriw rezervine kirgiziw ushın qánigelerdiń birinshi tańlawı ótkeriledi. Xızmet-kásip tárepinen kóteriliw sistemasında qánigediń qatnasıwı tuwrısındaǵı pútkil informaciya onıń jeke hújjetleri kompleksinde belgilengenler etiledi hám de shólkemdiń kadrlar tuwrısındaǵı maǵlıwmatlar informaciya bazasına kiritiledi.
Úshinshi basqısh — basqarıwdıń tómen buwını munta­ zam basshılar menen islew basqıshı bolıp tabıladı. Áne sol basqıshda tańlap alınǵan tómen buwın basshılarına (masterler, uchastkalardıń basshıları ) keshki hám sırtqı joqarı oqıw orınların tamamlaǵan, óz jámáátlerinde tabıslı islep kiyatırǵan hám test sınaq­ laridan tabıslı ótken xızmetkerlerdiń bir bólegi de qosıladı. Usı gruppa menen pútkil dáwir dawamında (2-3 jıl ) anıq maqsetke qaratılǵan arnawlı bir jumıslar alıp barıladı. Bul xızmetkerler waqtınsha joq basshılardıń wazıypasın atqarıp turadılar, ­ olardıń dublorlari esaplanadılar, ­ bilimlerdi jetilistiriw kurslarında tálim aladılar. Tayarlıq basqıshı tamam bolǵandan keyin, hár bir baslıqtıń islep shıǵarıw iskerligin analiz qılıw tiykarında ekilemshi tańlap alıw hám testlewtiriw ótkeriledi. Ekilemshi tańlawdan tabıslı ótken basshılar sex basshıları, sex baslıǵı orınbasarlarınıń bosab qalǵan orınlarındı iyelewge usınıs etiledi, lekin, bunnan aldın áne sol lawazımlarda stajirovkadan ótediler yamasa rezervge kiritilediler hám bos orınlar payda bolıwı menen lawazımǵa tayınlanadilar. Tayarlıqtan ótken basqa xızmetkerler óz wazıypalarında islewdi dawam ettirediler, sonıń menen birge, olar gorizontal orın almasıwları da múmkin.
Tórtinshi basqısh — basqarıwdıń orta buwını úzliksiz basshılar menen islew basqıshı bolıp tabıladı. Usı basqıshda jas basshılardıń qarar tapqan toparında islep turǵan orta buwındıń tayınlanǵan hár bir basshısına ol menen jalǵız tártipte jumıs aparıw ushın joqarı buwın basshısı tárbiyashı etip tayınlanadı. Tárbiyashı baslıq xızmetkerlerdi basqarıw bólindileriniń qánigeleri menen birgelikte dawagerdiń jeke sapaları hám kásip salasındaǵı bilimleri, ilmiy tájriybelerin analiz qılıw tiykarında onıń ushın jalǵız tártipte tayarlıq rejesin tuzib shıǵadılar.
Besinshi basqısh — basqarıwdıń joqarı buwını úzliksiz basshıları menen islew basqıshı bolıp tabıladı. Joqarı lawazımlarǵa basshılardı belgilew quramalı process bolıp tabıladı. Bunda tiykarǵı qıyınshılıqlardan biri kóplegen talaplarǵa juwap beretuǵın kandidatti tańlaw bolıp tabıladı. Basqarıw daǵı joqarı buwın basshısı tarmaqtı, sonıń menen birge, shólkemdi jaqsı biliwi kerek. Ol islep shıǵarıw, finanslıq, kadrlar máselelerinde, tiykarǵı funksional kishi sistemalarda islew tájiriybesine ıyelewi, ayrıqsha sociallıq-ekonomikalıq hám siyasiy jaǵdaylarda maman háreket ete alıwı zárúr. Shólkemdiń bir bólindinen basqasına ótiw talay aldın, yaǵnıy basshılar basqarıwdıń tómen hám orta buwınlarında bolǵan waqıtlarında baslanıwı kerek. Joqarı buwın daǵı bos wazıypalardı iyelewge adam tańlaw hám qoyıw báseki tiykarında ámelge asırılıwı zárúr.
Onı joqarı buwın basshıları (kárxana, filiallar direktorları, bas qánigeler hám sol sıyaqlılar ) den ibarat arnawlı komissiya basqarıwdıń tiyisli bólindileri qánigeleri qatnasıwında hám zárúrshilik payda bolǵanda ǵárezsiz ekspertlerdi tartqan halda ámelge asırıwları dárkar.
Mámlekette ámelge asırılıp atırǵan ekonomikalıq reformalar basqarıw formaları hám usılların jetilistiriw salasındaǵı saldamlı jumıslar menen birgelikte alıp barılmaqta. Bul hal óndiristiń barlıq dárejeleri hám buwınlarında onı shólkemlestiriw hám basqarıw daǵı sapa ózgerislerin ámelge asırıwdı talap etedi.
Basqarıw miyneti degende, shólkemde basqarıw wazıypasın orınlaw salasındaǵı miynet iskerligi túri túsiniledi. Onıń wazıypası miynet jámááti aldında turǵan wazıypalardı sheshiwge tiyisli anıq maqsetke qaratılǵan hám muwapıqlastırılgan iskerlikti támiyinlew bolıp tabıladı.
Basqarıw miynetiniń obiekti — miynetti jumsaw tarawı : shólkem, strukturalıq bólindi bolıp tabıladı.
Basqarıw miynetiniń predmeti — obiekttiń jaǵdayı haqqındaǵı jáne onıń iskerlik kórsetiwi hám de rawajlanıwındaǵı zárúr ózgerisleri tuwrısındaǵı informaciya.
Basqarıw miynetiniń jemisi — obiekttiń talap etilgen rejimde iskerlik kórsetiwin támiyinlew ushın zárúr bolǵan basqarıw qararları hám ámeliy háreketleri. Iskerliginiń barlıq tarawlarına basqarıw tásiri islep shıǵarıw jámááti aǵzaları arqalı ámelge asırılǵanı sebepli janlı miynetti basqarıw, yaǵnıy barlıq jámáát aǵzalarınıń maqsetke muwapıq iskerligin basqarıw ústin turatuǵın áhmiyetke iye boladı. Biraq, sonı esapqa alıw kerek, basqarıw tásirinleriniń tolıqlaw nátiyjelerine tek olardıń janlı miynetke emes, bálki jansız miynetke de baylanısıwı menengine eriwiladi, sebebi islep shıǵarıw bul hár eki tárepti bir-birine birlestiradi. Bunday jantasıw, ásirese, házirgi kúnde aktual bolıp tabıladı, sebebi bazar ekonomikasınıń rawajlanıwı menen iri kárxana hám birlespelerdiń ayırım strukturalıq bólindileri ǵárezsiz kárxanalarǵa, jámáát bolsa, óz ixtiyorida ámeldegi bolǵan islep shıǵarıw qurallarınıń xojalıq subyektiga aylanıwı múmkin.
Basqarıw miynetiniń mazmunı — arnawlı bir obiektke qollanıw etilgende basqarıw wazıypalarınıń quramı menen belgilenedi. Olar gápine tómendegilerdi kirgiziw múmkin: maqsetler hám joybarlawdı anıqlaw, ijroni shólkemlestiriw, atqarıwshılar iskerligin muwapıqlastırıw hám xoshametlew, ijroni esapqa alıw hám baqlaw. Hár bir wazıypa basqarılatuǵın obiektke basqarıw tásiri ótkeriwdiń arnawlı bir forması hám usılın sáwlelendiredi, bul bolsa, tiyisli basqarıw usılı hám usılların názerde tutadı.