Xxi asr haqiqatdan ham axborotlashgan jamiyat asri deb tan

3.1.1. Amplitudasi modulyasiyalangan signallar 
Amplitudali modulyatsiya – yuqori chastotali tashuvchi signallarni 
amplitudasini past chastotali axborot signallariga mos o‗zgarishidir. 
Demak amplidudali modulyatsiya jarayonini amalga oshiruvchi 
modulyator chiqishida amplitudasi modulyatorning kirishidagi past 
chatotali modulyatsiyalovchi signalning parametriga mos o‗zgaruvchi 
signal xosil bo‗lar ekan. 
Tasavvur qilamizki, uzatiluvchi foydali signal oddiy garmonik 
tebranish shaklida bo‗lsin: 

---

u
s
=U
Ω 
cosΩt , (3.1) 
Bu erda:
U
Ω 
- foydali signalning amplitudasi; 
 
Ω - 
foydali signalning burchak chastotasi.
 
Tashuvchi signal sifatida esa yuqori chastotali garmonik 
tebranishni olamiz: 
u
t
=U
ω0 
cos
 
ω
0 
t , (3.2) 
 
Bu erda:
U
ω0 
- 
foydali signalning amplitudasi;
 
ω
0 
– 
tashuvchining burchak chastotasi.
 
U holda foydali signalning tashuvchi signal amplitudasiga ta‘siri 
natijasida yangi, faqat amplitudasi o‗zgaruvchi tebranish hosil bo‗ladi: 
 
u
AM
=U
AM 
cos
 
ω
0 
t , (3.3) 
 
Ya‘ni tashuvchining amplitudasi chiziqli qonuniyat bo‗yicha 
o‗zgaradi: 
 
U
AM
= U
ω0
+ k U
Ω 
cosΩt = U
ω0 
(1+ m
 
cosΩt) , (3.4) 
 
bu erda
 k
- proporsionallik koeffitsiyenti; 
m = k 
U
Ω
 / U
ωo
- 
modulyatsiya 
koeffitsiyenti 
(yoki 
modulyatsiya chuqurligi). 
Agar modulyatsiyalangan signalning amplitudasi tashuvchi 
amplitudasiga nisbatan ikkimarta katta qiymatgacha ortsa, u holda 
modulyatsiya chuqurligi 100% ga (m=1) teng hisoblanadi. Modulyatsiya 
jarayoni m≤ 1 shart bajarilsagina chiziqli amalga oshadi. 
Yuqoridagi 
(3.3) 
formulaga 
(3.4) 
ni quyish orqali quyidagini 
keltirib chiqaramiz: 
u
AM
=U
ω0 
(1+ m
 
cos ω
0 
t)
 
cos
 
ω
0 
t (3.5)
qavsni ochamiz va quyidagi qonuniyatni xisobga olgan holda 
cos ω
0 
t ·
 
cos
 
Ω
 
t = ½[cos (ω
0
+
 
Ω)
 
t + cos( ω
0
-
 
Ω)
 
t], (3.6) 
mazkur tenglikni xosil qilishimiz mumkin: 

---

u
AM
=U
ω0
+ m (U
ω0
/2) cos (ω
0
+
 
Ω)
 
t + m (U
ω0
/2) cos (ω
0
- 
 
Ω)
 
t, (3.7)
Bu tenglikdan ko‗rinadiki, natijaviy tebranish yoki signal 
qiluvchi ikki tebranishdan iborat. 
Amplituda 
bo‗yicha 
modulyatsiya jarayonini 
3.2-rasmda 
tasvirlangan.
3.2. Amplitude bo‗yicha modulyatsiya jarayoni. 
а – past chastotali foydali signal; b – yuqori chastotali tashuvchi 
signal; 
c – amplituda bo‗yicha modulyatsiyalanga signal 
Modulyatsiya jarayonida asosiy tebranish tashuvchining chastotasi 
va amplitudasini saqlab qoladi. Oxirgi (3,4) ifodadagi ikkinchi qismi 
(m/2)U
о
amplitudaning kamayishiga va (

о
+ 

) chastotaning oshishiga 
ega sinusoidadan iborat bo‗lib u yuqori yon tashkil etuvchi deyiladi. 
Uchinchi qismi ham huddi shunday amplituda kamayishiga ega 
sinusoidadan iborat. Ammo chastota (

о
- 

) ga kamayadi. Bu qism 
quyi yon tashkil etuvchi deyiladi.
3.3-rasmda amplituda bo‗yicha modulyatsiyalangan signalning 
spektori tasvirlangan. Undan ko‗rinadiki, modulyatsiya jarayonida 
foydali signalning F

spektori 

о
ga teng chastota intervaliga 
surilmoqda. Yon tashkil etuvchilari tashuvchining ikki tomonida 
simmetrik ravishda joylashmoqda va ularning amplitudasi tashuvchi 
amplitudasi yarmidan oshnaydi.

---

3.3-rasm. Amplituda bo‗yicha modulyatsiyalangan signalning 
spektori 
Amplituda bo‗yicha modulyatsiyalangan signal tebranishining 
to‗liq spektri yoki qisman uzatilishiga bog‗liq ravishda amplituda 
bo‗yicha modulyatsiya ikki turga bo‗linadi: 

Ikki yon polosali amplituda modulyatsiya; 

Bir yon polosali amplitudali modulyatsiya. 
Modulyatsiyalash jarayonida buzilishlarni kamaytirish maqsadida 
quyidagi shart bajarilishi lozim, ya‘ni: 
Modulyatsiya koeffitsiyenti yoki modulyatsiya chuqurligini 
ifodalovchi