Xxi asr haqiqatdan ham axborotlashgan jamiyat asri deb tan

Nazorat savollari 
1.Radio to‗lqinlarning diapazonlarga ajrating. 
2. Radio aloqa tizimi deganda nimani tushunasiz? 
3. Simpleks radio aloqa tizimi qanday tizim? 
4. Dupleks ardio aloqa tizim qanday? 
5. Simmetrik aloqa kabellari qanday? 
6. Simmetrik aloqa kabellarining klassifikatsiyasi qanday? 
7. Optik tolalar va ularning qanday turlari vavjud? 
8. Bir modali optik tolalar qanday xususiyatlarga ega? 
9. Ko‗r modali optik tolalar qanday xususiyatlarga ega? 
10. Optik kabellarning klassifikatsiyasi. 
11. Optik kabellar yotqizilish sharoitiga ko‗ra qanday turlarga
bo‗linadi. 
12. Optik kabellarning o‗rama po‗lat simli zirxli turi qanday
sharoitlarda qo‗llaniladi? 

---

 
 
 

---

3-BOB. KENG POLOSALI AXBOROTLARNI UZATISHDA 
FOYDALANILADIGAN MODULYATSIYA USULLARI 
3.1. Analog modulyasiya usullari va ularning o‘ziga xos 
xususiyatlari 
Radiotexnika rivojining dastlabki yillarida modulyasiya past 
chastotali tovush yoki telegraf signallarini uzoq masofaga yuqori 
chastotali radiosignallar orqali yetkazishda foydalanilgan bo‗lsa, hozirda 
quyidagi qo‗shimcha talablar qo‗yilgan: 
1.
Uzatiladigan nisbatan past chastotali xabarlarni ajratilgan 
ma'lum radiochastotalar diapazoniga joylashtirish; 
2.
Ajratilgan radiochastotalar diapazonidan eng maqbul darajada 
foydalanish, elektromagnit muhitni ta'minlash; 
3.
Modulyasiya‘ning 
ma'lum turlaridan foydalanib, xabarni 
iste'molchiga yuqori halaqitbardoshlik bilan yetkazish. 
Modulyasiya deb - yuqori chastotali radiosignal (tashuvchi)ni 
asosiy parametrlaridan birini nisbatan past chastotali foydali signalning 
biror parametriga mos ravishda o‗zgarishiga aytiladi. Past chastotali 
axborot signali modulyatsiyalovchi signal, parametri past chastotali 
signalga mos o‗zgaruvchi tashuvchi signal esa modulyatsiyalanuvchi 
signal deyiladi. Tashuvchining modulyasiyalovchi signalga mos 
ravishda o‗zgaruvchi parametri uning informatsion parametri deb 
ataladi. Ko‗p hollarda tashuvchi signal sifatida: yuqori chastotali 
garmonik shakldagi signallar; to‗g‗ri burchakli impulslar ketma-ketligi 
va shovqinsimon signallardan foydalaniladi. Demak, modilyatsiya 
yuqori chastotali tashuvchi signalning bir yoki bir necha parametrlarini 
past chastotali modulyatsiyalovchi signalning biror parametriga mos 
o‗zgarishiga aytiladi. Ya‘ni, modulyatsiya natijasida signallar nisbatan 
yuqoriroq chastotaga o‗tadi. 
Analog 
aloqa 
tizimlarida 
tashuvchi 
signalning 
qay 
bir 
parametrining o‗zgarishiga bog‗liq ravishda modulyatsiya‘ning quyidagi 
turlari mavjud: 

Amplitudali modulyatsiya – AM; 

Chastotali modulyatsiya – CHM; 

Faza bo‗yicha modulyatsiya – FM. 
Umumiy holatda modulyatsiya quyidagi sabablarga ko‗ra 
xabarlarni uzatish imkoniyatini oshiradi: 

kanallarni chastota bo‗yicha ajratish orqali bitta aloqa liniyasi 
bo‗ylab uzatiladigan xabarlar sonini oshiradi; 

---


shovqinbardosh modulyatsiya usullaridan foydalangan holda 
uzatilayotgan axborotlarni ishonchliligini ortirish; 

radiokanallar bo‗ylab nurlantirish samaradorligini oshirish. 
Ya‘ni, radio aloqa tizimlarida tarqatuvchi antennaning geometrik 
o‗lchami nurlantiriluvchi signal to‗lqin uzunligining kamida 1/10 ga 
teng bo‗lishi lozim. Masalan modulyatsiya qo‗llanilganda signaldagi 
axborot nisbatan yuqori chastotadagi tasguvchiga o‗tkaziladi. Demak 
antenna yordamida uzatiladigan signalning to‗lqin uzunligi kamayadi. 
Bu esa antenna o‗lchamini kichraytirish imkonini beradi. 

Signal parametrlari va liniya‘ning uzatish parametrlari 
orasidagi moslikni ta'minlash imkonini beradi; 

Signallarni uzoqroq masofaga uzatish. 
Modulyasiya jarayoni modulyator qurilmasida amalga oshiriladi. 
Modul-yatorning shartli belgilanishi quyidagicha: 
3.1-rasm. Modulyatorning shartli belgilanishi 
Bunda: 
U
s
(t) — past chastotali modulyasiyalovchi axborot signali (uni 
chastotasini aksariyat xollarda 
 w
yoki
f
kabi belgilanadi); 
U
t
(t) — modulyasiyalanuvchi signal 
(tashuvchi)
, bu signal axborot 
signaliga nisbatan yuqori chastotaga ega bo‗ladi (uning chastotasini 
aksariyat xollarda w
0
yoki f
0
kabi belgilanadi); 
U
m
(t) — modulyasiyalangan signal. Bu signal axborotga ega va 
yuqori chastotali.