|
3-BOB
MAMLAKAT AHOLISI
3.1 Aholi dinamikasi va davlatning demografik holati
2008 yil holatiga ko'ra, Tailand aholisi 64,87 million kishini tashkil qiladi. 1960-1990 yillarda mamlakat aholisi ikki baravar ko'paydi. Biroq, agar 1960-yillarda o'sish sur'ati yiliga 3% ni tashkil etgan bo'lsa, 1980-yillarning oxirida ular taxminan yarmiga kamaydi (tug'ilish darajasi 2,5%, o'lim darajasi 0,8%). Jami aholining qariyb yarmi 30 yoshgacha bo'lgan yoshlardir.
Mamlakatda aholining oʻrtacha zichligi 1 kv.km.ga 118 kishini tashkil etadi. km. Mamlakat aholisining chorak qismi shaharlarda yashaydi.
Tailand tillarida gaplashadigan xalqlarning ulushi taxminan. Aholining 85%. Asosiy yadroni taylar yoki siamlar (Khontai, Tai-Nen) - tay guruhidagi xalqlar tashkil qiladi. Milliy ozchiliklarga xitoylar, laoslar, kxmerlar, monlar, malaylar va karenlar, shanlar, akalar, lisular, xmonglar (Miao) va boshqalar kiradi, asosan togʻlarda joylashdilar.Siyamlar janubga, Tailandga 7-yilda koʻchib keta boshladilar. asr. Xitoyning hozirgi Yunnan viloyati hududidan. Ular Chao Phraya daryosining o'ng qirg'og'i bo'ylab erlarda yashagan monlar va uning sharqiy qirg'og'ida yashovchi kxmerlarni orqaga itarib, qisman o'zlashtirdilar.
Ikkinchi yirik etnik guruh xitoyliklardir. Ularning ajdodlari mamlakatga 1880-1930 yillarda kelgan. Garchi 1930—1940-yillarda etnik mojarolar hali ham roʻy bergan boʻlsa-da, ular barqaror qarama-qarshilik xarakteriga ega boʻlmadi va hozirgi kunga kelib xitoylar va siamlar oʻrtasidagi tafovutlar sezilarli darajada barham topdi.
Yana bir yirik etnik jamoa malaylardir. Diniy izolyatsiya (koʻpchilik malayiyaliklar diniy eʼtiqodi boʻyicha musulmonlar ), Malayziyaning hududiy yaqinligi va Britaniya Malayyasi bilan oʻsha paytdagi Siam oʻrtasidagi chegarani chizish bilan bogʻliq tarixiy nizolar hanuzgacha janubda yashovchi malayziyalarning separatistik harakatlariga sabab boʻlmoqda. ba'zan qonli to'qnashuvlarga ham keladi.
Tilshunoslar tay (xontay yoki siam) tilining kelib chiqishi haqida bir xil fikrda emaslar. Bu, ehtimol, Laos va Shan tillarini o'z ichiga olgan tay-kaday tillari guruhiga tegishli, ammo ba'zi ekspertlar uni Xitoy-Tibet guruhi sifatida tasniflashadi. Uchta asosiy dialekt mavjud: Bangkokda soʻzlashuvchi markaziy tay tili rasmiy va adabiy til boʻlib xizmat qiladi va davlat maktablarida oʻrganiladi; Tay-yuan, mamlakat shimolida keng tarqalgan va mahalliy Khammuang nomi bilan tanilgan; Tailandning shimoli-sharqiy va janubi-sharqiy aholisi foydalanadigan Tai-Lao. Tailand tilida ohangning ko'tarilishi va tushishi ma'noni ajratish uchun xizmat qiladi va lug'at asosan bir bo'g'inli so'zlardan iborat, garchi ko'p bo'g'inli so'zlar boshqa tillardan - kxmer, pali va sanskrit tillaridan o'zlashtirilgan.
Karens va boshqa tog'li xalqlar tibet-burman va mon-kxmer tillari deb tasniflangan turli lahjalarda gaplashadi. Malayziyalar malay tili bilan chambarchas bog‘liq bo‘lgan va arab yozuviga ega yava tilidan foydalanadilar. Xitoyliklar bir nechta janubiy xitoy dialektlaridan, xususan, Teochu va mandarin tillaridan foydalanadilar.
Janubiy Teravada maktabining buddizmi aslida davlat va taylar orasida eng keng tarqalgan dindir. Bangkok eng yirik xalqaro buddist tashkiloti Butunjahon Buddistlar Fellowship shtab-kvartirasidir. Tailandda ikkita buddist monastir sektalari mavjud - Mahanikai (eng ko'p) va Thammayutnikai (qattiqroq). Boshqa mamlakatlarda bo'lgani kabi, Tailanddagi buddizm boshqa dinlardan - animistik, hinduizm, konfutsiylik va daoizmdan ko'plab marosim va marosimlarni o'zlashtirgan. Tailand aholisining 94% buddistlar, taxminan. 4% musulmonlar, hindular, nasroniylar, sikxlar, animistlar va ateistlar ham bor.
Mamlakatning eng katta shahri - Bangkok. Uning poytaxt hududiga, poytaxtdan tashqari, Chao Phraya daryosining sharqiy qirg'og'ida joylashgan, uning g'arbiy qirg'og'idagi Tonburi shahri va bir nechta shahar atrofi hududlari kiradi. 1995 yilda bu erda 6547 ming kishi yoki mamlakat shahar aholisining 60% dan ortig'i istiqomat qilgan. 1980-yillarning oxiridan boshlab, Tailand ko'rfazi qirg'og'ida, poytaxtga nisbatan yaqin joyda joylashgan temir-po'lat sanoati va shakar sanoati markazi bo'lgan Chonburi shahri g'ayrioddiy tez o'sishni boshdan kechirdi.
Aholi soni bo'yicha Bangkokdan keyin ikkinchi o'rinda turadigan Chiang May Shimoliy Tailandning siyosiy, iqtisodiy va madaniy markazidir. U xuddi shu nomdagi provinsiyaning maʼmuriy markazi boʻlib, oʻtmishda qadimgi Tailand qirolligining poytaxti boʻlgan.
Nakxon Ratchasima, shuningdek, Korat nomi bilan ham tanilgan, mamlakat sharqidagi eng yirik iqtisodiy va ma'muriy markaz, temir yo'llar va avtomobil yo'llarining muhim tutashgan joyidir. Sharqdagi yana bir muvaffaqiyatli savdo markazi - Ubon Ratchathani.
Tailandning janubida, Malayziya bilan chegara yaqinida Xat Yai shahri ajralib turadi. U Bangkok-Singapur temir yo'lida joylashgan bo'lib, Malayziyaga eksport qilinadigan mahalliy kauchuk plantatsiyalari mahsulotlarini qayta yuklash punkti hisoblanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
