Xx asr-ilmiy texnika taraqqiyoti va ilmiy-texnika inqilobi asri

Jadidchilik harakati shu vaqtgacha islom dunyosida sira ham ko`rinmagan ilg`or va tezkor o`qitish «Savtiya» (tovush) usuliga asoslangan jadidlar maktablari tashkil topishidan boshlandi. Bu maktablarda bolalar 1-2 yilda to`la savod chiqarib, mukammal o`qish va yozishni o`zlashtiradi. Buning uchun esa qadim an`anaviy musulmon maktablarida besh olti yil o`qish kerak edi. Aytish mumkinki, «savtiya» usulidagi jadid maktabi vatanimiz tarixidagi buyuk kashfiyotlar silsilasinin boyitdi.
Jadid maktabi faqat o`qitish usuli jihatidan emas, balki, unda diniy (iloxiy) va dunyoviy ta`lim-tarbiya va o`uzaro mutadillik asosida joriy etilishi, bolalar esa qulay partalarda o`tirishi, darslarda xarita va rasmlardan foydalanishi bilan ham butunlay Yangi maktab edi. U keyinchalik hozirgi zamonaviy milliy maktab uchun asos bo`ldi.
Bu maktablarda shariat ilmlari bilan birga mat, geog, ona tili, rus tili va arab tillari, ashula va jism. tarb fanlari o`qitila boshlandi.
Jadid maktablari 4 (boshlangich ) va 7 yillik edi. Bunday yetti yillik maktablar Toshkentdan tashqari Qo`qon, Samarqand kabi yirik shaharlarda ham ochiladi.
Jadid maktablari qat`iy nizom, tartib va intizom dastur va darsliklarga asoslandi. Tarixda 1- bo`lib, jadidlar o`quvchilarga kundalik, chorak va yillik baholar quyishni joriy etdilar.O`quvchilar sinfdan-sinfga jamoatchilik oldida ochiq imtihonlar topshirishi evaziga o`tkazilgan. Ba`zi ma`lumotlarga ko`ra 1903 y. Toshkentda 20 ta (shundan 2 tasi urta) jadid maktablari bo`lgan.
Mustabid tuzum xalqimizning ilm-fan va zamonaviy tex­nika sirlarini egallashi uchun ma`lum shart-sharoit yaratgan bo`lsa ham, uning boy ma`naviy merosidan bahramand bo`lishi, ajdodlarning ilg`or ilmiy-madaniy an`analarini rivojlantirishga imkon bermadi.
O`zbekistonning milliy davlat sifatida rivojlanish yo`liga o`tishi tarixiy xotirani tiklashga, milliy o`zlikni anglashga mezon yaratdi. Shu bois, o`zbek xalqining uzoq muddatli ozodlik va mustaqillik kurashi, milliy-ozodlik harakati mafkurasining shakllanish tarixi juda kuchli ijgimoiy qiziqish uyg`atmoqda. Ma`lumki, 70 yillik sho`rolar istibdodi davrida o`zbek xalqining va umuman, Markaziy Osiyo xalqlarining ozodlik kurashi sahifalari kommunistik mafkura tazyiqi ostida ongli ravishda soxtalashtirildi. Endi tarixiy haqiqatni tiklash vaqti kelmoqda.