Xviii asrda Fransiya Inqilobi Sa'dullayev Zafarbek

XVIII Asrda Fransiya Inqilobi Sa'dullayev Zafarbek

1789-yilda yuz bergan inqilob Fransiyani larzaga solgan to‘lqinlarning dastlabkisi bo‘ldi.1830-yildagi inqilob Burbonlar sulolasining hukmronligiga barham berib uni orleanlar monarxiyasi bilan almashtirdi.1848-yilning iyuni burjua tuzumini saqlab qolish yoki yo‘q qilish uchun buyuk uyg‘onish davrini boshlab berdi.va jahonda birinchi bor kapitalistlar hokimiyatligiga qarshi qurolli qo‘zg‘olon ko‘tarildi.Bular Fransiyada siyosiy demokratiyaning nisbatan tez rivojlanishiga yordam berdi.

Fransuz inqilobi 3 bosqichga bo‘linadi :

1.Konstitutsiyacgilar.

2.Jironchilar

3.yakobinchilar.

1789-yil may 1792-yil avgust.Birinchi bosqichda demokratik matbuot deyarli barcha masalalar bo‘yicha aristokratiya va royalistlar matbuotiga qarshi shavqatsiz kurash olib bordi.Matbuot erkinligi ilk bor "Inson va fuqaro huquqlari deklaratsiyasi"da keyinroq 1792-yilgi konstitutsiyalarda o‘z ifodasini topdi.

2-bosqich 1792-yil 10-avgustdan 1783-yil 2-iyunigacha bo‘lgan muďdatni ichiga oladi.Bu bosqichda royalistlar matbuoti barham topdi ammo jirondachilar bilan yakobinchilar o‘rtasida o‘ta keskin kurash ketdi.Ushbu kurashda Jan Pol Morat Jak Rene Eber,Maksimilan Robesper va Pryudim gazetalari muhim rol o‘ynadi.

Napoleon Bonapart

Jan Pol Marat

Maksimilan

Robesper

Jak Rene

3-bosqich.1793-yil iyun oyining boshidan 1794-yilning 9 iyuligacha bo‘lgan muddatni qamraydi.Bu bosqichda yakobinchilar korderlar murakkab ichki kurashni o‘z boshidan kechirdi,Fransuz Resi Kuchli ichki hamda tashqi tenglikka uchradi.Fransiyada inqilob tufayli 1789-1792-yil oralig'ida ko‘plab gazetalar chiqadi.

1793 yil 31 may — 2 iyun qoʻzgʻoloni oqibatida yakobinchilar diktaturasi oʻrnatildi. Yakobinchilar hukumati xalqni safarbar etib, uning Fransiyaga bostirib kirgan Yevropa monarxiyachi davlatlar (Prussiya, Avstriya va boshqalar) qoʻshini ustidan gʻalabasini taʼminladi. Biroq yakobinchilar avj oldirgan ommaviy terror ularning ijtimoiy bazasini toraytirib yubordi va magʻlubiyatga olib keldi. 1794 yil termidor (Fransiya Respublikasi taʼsis etgan kalendar boʻyicha 11oy) toʻntarishi yakobinchilar diktaturasiga chek qoʻydi. Hokimiyat yirik mulkdorlar qoʻlida jamlandi. Direktoriya (1795 yil 4 noyab.dan 1799 yil 10 noyab.gacha Fransiya hukumati) oʻz tuzumini oʻrnatdi. 1799 yil 18 bryumer kuni uyushtirilgan davlat toʻntarishi fransuz inqilobiga barham berdi.

1795 yil 22-avgustda asosan Terror hukmronligidan omon qolgan Jirondinlardan tashkil topgan Milliy konventsiya Frantsiyaning birinchi ikki palatali qonun chiqaruvchi organini yaratgan yangi konstitutsiyani tasdiqladi.

Ijro etuvchi hokimiyat parlament tomonidan tayinlangan besh kishilik Direktoriya qo'lida bo'lar edi. Royalistlar va yakobinchilar yangi tuzumga norozilik bildirishdi, ammo endi Napoleon Bonapart ismli yosh va muvaffaqiyatli general boshchiligidagi armiya tomonidan tezda sukut qilindi.

Katalogning to'rt yillik hokimiyati moliyaviy inqirozlar, xalqning noroziligi, samarasizligi va, avvalambor, siyosiy korruptsiya bilan to'la edi. 1790-yillarning oxiriga kelib, o'zlarining hokimiyatini saqlab qolish uchun rejissyorlar deyarli to'liq harbiylarga tayanib, kuchlarining katta qismini bu sohadagi generallarga topshirdilar.

Buyuk fransuz inqilobi — Fransiya tarixida mustabid tuzumga barham bergan va yangi ijtimoiy tara qqiyotga yoʻl ochgan inqilob (1789— 99). Qirol Lyudovik XVI1789 yil 5 mayda Bosh shtatlar (parlament) majlisini chaqirdi. 3toifa deputatlari 17 iyunda oʻzlarini Milliy majlis, 9 iyulda esa Taʼsis majlisi deb eʼlon etdilar. Majlisni tarqatib yuborish maqsadida qilingan urinishlar xalq qoʻzgʻoloniga sabab boʻldi. 14 iyulda Bastiliya turmasiga hujum boshlandi.