Xvi-xviii asrlarda Xitoy Siyosiy hayot

XVI-XVIII asrlarda Xitoy

Siyosiy hayot.

XVI asrda ham Xitoyda Min sulolasi hukmronlik qilardi.
Bundan tashqari, asosiy ishlab chiqaruvchi kuch – dehqonlarni holdan toydiruvchi ijaraga yer olib ishlash tartibi hamon chuqur ildiz otganligicha qolavergan edi. Ijara haqi hosilning 50 foiz qismini tashkil etardi.

Davlat hokimiyati amalda har qanday yangilikning ashaddiy dushmaniga aylangan.

Buning ustiga, XVI asrga kelib davlat hamda dehqonlar yerlarining katta yer egalari qo'liga o'tish jarayoni kuchaydi.

Ijara shartining og'irligi asosiy ishlab chiqaruvchi kuch dehqonlarni xonavayron qila boshladi.

Bu esa butun imperiya hududida dehqonlar qo'zg'oloni boshlanishiga olib keldi va bu qo'zg'olon butun mamlakatni qamrab oldi.

Ichki siyosiy kurash.

Dehqonlar qo'zg'olonining keng quloch yoyishi Min imperiyasining siyosiy parchalanish jarayonini kuchaytirdi.
Imperator xonadoni turli xil ko'ngilochar tadbirlar va zebu ziynat buyumlari uchun davlat xazinasini sovurdi. Bu omillar mamlakat aholisining turli qatlamlarida keskin norozilik uyg'otdi.

Manjurlar hukmronligi.

XVI asr oxiri - XVII asr boshlarida Xitoy uchun o'ta xavfli tashqi raqib ham paydo bo'ldi. Bu imperiyaga chegaradosh hududlarda tashkil etilgan Manjuriya davlati edi.

Bu davlat hukmdori Abaxay davrida (1626 - 1643) Xitoy hududlarini bosib olishda katta muvaffaqiyatlarga erishildi.

Manjurlar imperiyaning katta qismini bosib oldilar. 1636- yilda Abaxay o'zini imperator deb e'lon qildi. O'z sulolasini Sin (toza, tiniq) nomi bilan atay boshladi.

Min sulolasining halokati.

Mamlakatni dehqonlar qo'zg'oloni qamrab oldi. Dehqonlar qo'shinlarining yetakchilari barcha harbiy kuchlarni birlashtirdilar. Ularga Li Szi-chen qo'mondonlik qildi.
1643- yilda qo'zg'olonchilar harbiy kengashi Pekinga hujum boshlash haqida qaror qabul qildi. Li Szi-chen imperator deb e'lon qilindi.
Li Szi-chen

Xitoyning janubi-g'arbiy qismida esa dehqonlar qo'zg'olonining yana bir qo'mondoni Chjan Syan-chjun ham o'z davlatini tuzganligini e'lon qildi.

Tashqi siyosat.

Sin sulolasi bosqinchilik siyosati yuritdi. Dastlab, 1637- yilda Koreya vassal davlatga aylantirildi. 1757- yildan boshlab Guanchjou portidan boshqa barcha portlar Yevropa kemalari uchun yopib qo'yildi.

1758- yilda esa shimoliy va G'arbiy Mo'g'ulistonda tashkil topgan Jung'oriya (Oyrat) xonligi butunlay bosib olindi. Tez orada butun Mo'g'uliston va Qashqar ham egallandi.

Sin sulolasi hukmdorlari Xitoyni to'la bo'ysundirishda g'arbiy yevropaliklar madadiga tayandi. Shu tufayli ularga dastlab Xitoy portlari ochib berildi.

Biroq g'arbiy yevropaliklarning Xitoyga kirib kelishi oxir-oqibatda nimalarga olib kelishi tobora oydinlasha borgach, o'zgacha yo'l tutishga majbur bo'lindi.

1792- yilda Nepal davlatiga Sin sulolasining vassali ekanligi majburan tan oldirildi.

Foydalanilgan adabiyotlar

• Семёнов В.Ф. Ўрта асрлар тарихи. Тошкент – “Ўқитувчи”, 1973.
• История стран Азии и Африки в средное века. М.,1987.
• Каримов И. Юксак маънавият – енгилмас куч. – Тошкент: Маънавият, 2008.– Б. 4.
• История стран Азии и Африки в средное века. М.,1987.
• История стран Азии и Африки в средное века. М.,1987.
• Семёнов В.Ф. Ўрта асрлар тарихи. Тошкент – “Ўқитувчи”, 1973.
• История стран Азии и Африки в средное века. М.,1987.
• История стран Азии и Африки в средное века. М.,1987.