Xususiyatlari va falsafiy tahlili

Oriental Renaissance: innovative, 
educational, natural and social sciences
 
 
VOLUME 1 | ISSUE 2 
ISSN 2181-1784 
Scientific Journal Impact Factor SJIF 2021= 5.423 
252 
w
www.oriens.uz
2021
 March 
 
“xotirjamlik va istirohatning tegishli choralari bo‘lmasdi”. Ammo shunga qaramay, 
uning ijtimoiy-axloqiy va gnoseologik qarashlarida gumanist pozisiyasi yuqori 
o‘rinda turadi. “Ularni [xizmatkorlarni] – davom etadi qomusiy olim, – o‘zingga 
yaqin tut va o‘zindan itarma, ularning ehtiyojlaridan xabar ol, ular bilan qattiq va 
qo‘pol muomalada bo‘lma, ular bilan do‘stlardek munosabatda bo‘l, ularni balo-
qazoda qoldirma, negaki ular ham odamlardir”
7
. 
XULOSA
Shu tariqa, Ibn Sino ilmni egallashda axloqiylikning ahamiyatini juda 
ardoqlaydi. Ibn Sino asarlarida berilgan uning fikrlarining chuqur tahlili shuni 
ko‘rsatadiki, alloma o‘z davri muammolariga juda teran darajada kirib bora olgan, 
shuningdek, qo‘yilgan muammolarga to‘g‘ri yo‘nalishda yondoshib, ularning tub 
ildizlarini ochib bera olgan. 
Ibn Sinoning rasional fikrlari o‘rta asrlar arabzabon ijtimoiy-falsafiy 
an’analarning umumiy kontekstida jamiyatning ijtimoiy-axloqiy va gnoseologik 
dunyoqarashini taraqqiy etganroq keyingi bosqichiga hozirladi. Shunday qilib, Ibn 
Sinoning ilm va axloqiylik birligi konsepsiyasi shunga olib keladiki, ilm 
ashyolarning mohiyatini anglash yo‘lida birdan bir maqsad hisoblanmaydi. Ilmning 
ahamiyati barchasidan oldin shaxs va jamiyatning axloqiy yuksalishida uning o‘rni va 
roli bilan belgilanadi. Fozil jamiyatda ilmning o‘zi axloqiy fazilatga aylanadi, u 
me’yorlar nufuzi va axloq tamoyillari bilan quvvatlanadi. Mutafakkir yashagan davr 
uning idealidan qanchalik yiroq bo‘lmasin, inson va jamiyat axloqiy-aqliy 
komilligining real varianti u tomonidan ilmdan axloqqa o‘tishda tasavvur qilingan. 
Bu, tabiiyki, gnoseologiya sohasida ham, axloq sohasida ham prinsipial jihatdan 
yangi muammolarni qo‘yish imkonini bermas edi