Xususiyatlari

decontamination so‘zida ularning soni ikkita. Kuzatuvlarga ko‘ra, ikkinchi darajali 

urg‘uning  birinchisi  ikkinchisiga  qaraganda  biroz  kuchliroq  bo‘lgani  uchun  ba’zi 

mualliflar uchinchi darajali urg‘u atamasini qo‘llaydilar.  

 

 

Ritmik  yaqqollikka  ega  bo‘lmagan  bo‘g‘inlar  ikki  guruhga  bo‘linadi.  Ko‘p 

holatlarda    bog‘in  kuchsiz  bo‘ladi  yoki  reduksiyaga  uchraydi.  Boshqa  tomondan 

qaraganda,  kuchsiz  bo‘g‘indagi  undoshlar  asosan  bo‘g‘indagi  dastlabki  undosh 

noturg‘unlashadi

58

.  Masalan  /h/  tovushi  tizimli  ravishda  g‘oyib  bo‘ladi  (vehicle 

['viːɪk(ə)l],  shepherd  ['ʃɛpəd],  vehement  ['viːɪmənt],  Buddha  ['bʊdə],  Birmingham 

['bɜːmɪŋəm]  va  hokazo)  yoki  undosh  talaffuz  qilingan  taqdirda  ham  bo‘g‘inlilik 

mavqei(darajasi) noaniqligicha qolib ketadi. Bunday bo‘g‘inlar urg‘ulantirilmagan 

yoki  to‘liq  urg‘u  olmagan  deb  ataladi.  Shunga  qaramay  ba’zi  kuchsiz  bo‘g‘inlar 

reduksiyaga  uchramagan  unlini  ham  o‘z  ichiga  olishini  inobatga  olsak,  muayyan 

hollarda  kutilgan  unli  reduksiyaga  uchramasligi  ham  mumkin:  activity  [æk'tɪvɪtɪ] 

so‘zidagi birinchi bo‘g‘in kabi. Bunday ritmik va tonik jihatdan yaqqol bo‘lmagan 

urg‘u  uchinchi  darajali  urg‘u  deb  ataladi.  Bosh  urg‘uga  qarama-qarshi  ravishda 

                                                

58

 Balogné B. K, Slizárd S. The pronunciation of English. Korbai Hajnaltól. 2006. –B. 110.   

---

28 

 

kichik  (ahamiyatsiz)  urg‘u  atamasi  qo‘llaniladi.    Shunga  qaramay  bunday 

bo‘g‘inlar  supersegment  xususiyatiga  ega  emas,  biroq  to‘liq  urg‘u  olmagan 

bo‘g‘indan kuchliroq bo‘lib, unda unlining reduksiyaga uchrashi ham, undoshning 

kuchsizlanishi  ham  uchramaydi.  Masalan  Abraham  ['eɪbrəhæm]

59

  so‘zining  oxirgi 

bo‘g‘inida  unli  va  /h/  to‘liq  talaffuz  qilinadi,  aynan  shu  holat  uchinchi  darajali 

urg‘u deb ataladi. Graham ['greɪəm]

60

 so‘zida esa /h/ tushib qoladi  va shu bo‘g‘in 

urg‘usiz deb ataladi.  

Urg‘uning to‘rt darajasi quyidagi jadvalda izohlanadi: