Xususiyatlari

forgive,  foresee,  mistake,  outrun, 

overdo,  untie,  understand,  uphold, 

withdraw 

a(d)-,  com-,  de-,  dis-,  ex-,  en-,  in-,  o-, 

per-,  pre-,  pro-,  re-,  sub-,  sur-:admix, 

complain,  dislike,  exclude,  entreat, 

inhale,  oppose,  persuade,  remember, 

subside, surmount. 

1)  Ba’zi  prefikslar  har  doim  urg‘u 

olmaydi: a-, be-, fore-, with-. 

2)  Boshqalari 

prefiks+fe’l 

shaklidagi 

kombinatsiyada 

odatda  ikkinchi  darajali  urg‘uga 

ega  bo’ladi;  undo,  outdo, 

overlook, underpray. 

3)  Ikkinchi  qoidaga  istisno  sifatida 

agar  prefiks  ot  qo’shma  so’zi 

1)  German 

prefikslaridan 

farqli 

ravishda 

aksariyat 

lotin 

prefikslari  fe’lning  qismi  bo’lib 

kelganda 

urg‘u 

olmaydi: 

compare, 

disturb, 

produce, 

expect.  

2)  Bu  prefikslar  so‘zning  bir  qismi 

bo‘lib  ot  sifatidagi  funksiyani 

bajarsa  ko‘pincha  bosh  urg’u 

---

42 

 

qolipi  kabi  otdek  funksiyani 

bajarsa prefiks yoki 

uning  birinchi  bo‘g‘ini  bosh 

urg‘uga  ega  bo‘ladi:  foresight, 

outlook,  overdose,  underwear, 

upstart. 

;  I  couldn’t  stop 

OVERflow of the tank!      

oladi:  Fresh  PROduce  (ot)  is 

expensive 

in 

winter. 

The 

company  will  proDUCE  (fe’l) 

new brands. Bu misollarda urg‘u 

qoliplaridagi 

farqlar 

so‘z 

turkumlarini  farqlashga  yordam 

beradi.  

 

Albatta, keltirilgan old qo‘shimchalar hozirda o‘zining qo‘shimchalik xususiyatini 

yuqotib ularning ko‘pi tub so‘zga aylanib bo’lgan.  

 

O‘zbek tilida ham urg‘uga ta’sir qiluvchi prefikslar mavjuddir. Masalan alla-

,shuningdek,  sifatning  ma’nosini  orttirish  maqsadida  qo‘llanadigan  prefikslar 

urg‘uni o‘zi bilan birga olib yuradi: állakim, állanima, sáp-sariq, yám-yashil.Aslida 

ko‘plab  old  qo‘shimchalar  fors  tojik  tilidan  olingan  bo‘lib,  ular  sof  turkiy  tilda 

kamdan-kam  qo‘llanilgan.Yuqorida  keltirilgan  old  qo‘shimchalar  istisno  sifatida 

qabul qilingan bo‘lib, odatda o‘zbek tilida prefikslar urg‘u olmaydi. 

 

Ingliz  tili  urg‘u  doirasida  biz  mavjud  suffikslarni  uch  turga  bo‘lishimiz 

mumkin.

80

 

1) Urg‘uga  neytral  suffiks  –  asosda 

mavjud  urg‘uning  o‘rniga  ta’sir 

qilmaydigan suffiks  

2) Urg‘uni 

tortuvchi  suffiks 

– 

urg‘uning  

asosning 

muayyan 

bir 

bo‘g‘inda 

bo‘lishiga  sabab 

bo‘ladigan 

suffiks  

3) Urg‘u 

olgan 

suffiks 

– 

suffiksning    o‘zi 

urg‘u 

oladigan 

turi  

                                                

80

Celce-MurciaM., Brinton D., Goodwin J. Teaching Pronunciation: A Reference 8.  for Teachers of English to 

Speakers of Other Languages. - Cambridge:   Cambridge University Press, 1996. –B. 136.  Gimson A. Gimson's 

Pronunciation of English. Sixth Edition./ Revised by   11. Alan Cruttenden. – London, New York: Edward Arnold, 

2001. –B. 226-227 

---

43 

 

1) Urg‘uga 

neytral 

suffikslarning 

aksariyatining 

kelib 

chiqishi  

german  tillariga  borib  taqaladi:  -