Xususiyatlari

divine /dɪˈvaɪn/, even /'iːv(ə)n/,                                           correct /kəˈrekt/, hollow 

/ˈhɒləʊ/,  alive/ə'laɪv/.Aksariyat  urg‘u  qoidalarida  istisnolar  mavjuddir.  Masalan 

honest/ˈɒnɪst/    va  perfect/ˈpɜː(r)fɪkt/  so‘zlari.  Har  ikkovida  ham  ohirgi  bo‘g‘in 

ikkita  undosh  bilan  tugashiga  qaramay  ,  urg‘u  so‘zning  birinchi  bo‘g‘iniga  

tushadi. 

 

Otlar esa turlicha qoidalarni taqozo etadi: agar ikkinchi bo‘g‘in o‘z tarkibiga 

qisqa  unlini  olsa,  urg‘u  odatda  so‘zning  birinchi  bo‘g‘iniga  tushadi.  Aksincha 

bo‘lsa,  ikkinchi  bo‘g‘in  urg‘u  oladi:  money  /'mʌnɪ/,  estate  /ɪ'steɪt/,  product 

/'prɒdʌkt/,                                         balloon /bə'luːn/, larynx /'lærɪŋks/, design 

/dɪ'zaɪn/. Boshqa ikki bo‘g‘inli ravishlar va predloglar ham huddi fe’llar va sifatlar 

kabi urg‘u o‘rniga egadir. 

 

Uch bo‘g‘inli fe’llarda agar oxirgi bo‘gin o‘z ichiga qisqa unlini olsa va bitta 

undosh  bilan  tugasa,  shu  bo‘g‘in  urg‘u  olmaydi,  eng  so‘nggi  bo‘g‘indan  oldingi 

bo‘g‘in  esa  urg‘uga  ega  bo‘ladi

79

:  encounter/ɪn'kaʊntə/,determine  /dɪˈtɜː(r)mɪn/. 

Agar oxirgi bo‘g‘in tarkibida cho‘ziq  unli  yoki diftong tovush bo‘lsa  yoki birdan 

ortiq  undosh  tovush  bilan  tugasa,  urg‘u  aynan  shu  bo‘g‘inda  bo‘ladi:  entertain 

/entə'teɪn/,  resurrect/rezəˈrekt/.  Otlarda  esa,  agar  oxirgi  bo‘g‘in  o‘z  ichiga  qisqa 

unli  yoki  əu    ni  olsa,  bu  bo‘g‘inga  urg‘u  tushmaydi;  agar  o‘rtadagi  bo‘g‘in 

tarkibida  cho‘ziq  unli  yoki  diftong  bo‘lsa  yoki  birdan  ortiq  undosh  tovush  bilan 

tugasa  ,  urg‘u  o‘rta  bo‘g‘inga  tushadi:  mimosa/mɪˈməʊzə/,  disaster/dɪˈzɑːstə(r)/, 

potato  /pəˈteɪtəʊ/,synopsis/sɪˈnɒpsɪs/.  Agar  oxirgi  bo‘g‘in  o‘z  ichiga  qisqa  unlini 

olsa va ikkinchi bo‘g‘inda doim qisqa unli mavjud bo‘lib bittadan ortiq bo‘lmagan 

undosh  tovush  bilan  tugasa,  urg‘u  so‘zning  birinchi  bo‘g‘inida  bo‘ladi:  quantity 

/ˈkwɒntəti/,                             emperor /ˈemp(ə)rə(r)/, cinema /ˈsɪnəmə/, custody 

/ˈkʌstədi/. 

                                                

79

Roach P. English phonetics and phonology.A practical course second edition.─Cambridge.: Cambridge University 

press, 1991. –B. 90. 

---

41 

 

 

Yuqorida  keltirilgan  qoidalarning  barchasi  urg‘uning  cho‘ziq  unli  yoki 

diftonga  ega,  birdan  ortiq  undosh  bilan  tugaydigan  bo‘lishini  ta‘kidlagan  bo‘lsa, 

uch bo‘g‘inli otlar bundan mustasnodir. Agar oxirgi bo‘g‘in yuqoridagidek tipdagi 

ot  bo‘lsa,  urg‘u  so‘zning  birinchi  bo‘g‘iniga  tushadi:  intellect  /ˈɪntəlekt/,  

telecast/ˈteliˌkɑːst/.Sifatlar  ham  shunday  qoidaga  amal  qilishni  taqozo  etadi: 

opportune/ˈɒpə(r)tjuːn/, 

fairytale 

/ˈfeəriˌteɪl/, 

versatile 

/ˈvɜː(r)sətaɪl/,                     

derelict /ˈderəlɪkt/.  

 

Ingliz  tilidagi  leksik  urg‘u  joylashuvining  yanada  murakkablashuvi 

affiksatsiya va qo‘shma so‘zlar xosil qilinganda yaqqol namoyon bo‘ladi. Xususan, 

qo‘shimchalarning  urg‘uga  qay  darajada  ta’sir  qilishini  bilish  uchun  biz  albatta 

ushbu  qo‘shimchaning  turini  (prefiks  yoki  suffiks  ekanligini),  tarixini  (ushbu 

qo‘shimchaning  tilga  qaysi  tildan  kirib  kelganligi)  bilish  muhim  ahamiyatga 

egadir. Masalan ingliz tilidagi aksariyat old qo‘shimchalar lotin va german tillariga 

tegishli bo‘lib, so‘z tarixini bilish urg‘u o‘rnini topishda yordam beradi:  

German tilidan kelib chiqqan prefikslar  Lotin tilidan kelib chiqqan prefikslar 

a-,  be-,  for-,  mis-,  out-,  over-,  un-, 

under-,  up-,  with-:awake,  believe,