Xususiyatlari


-bob. So‘z urg‘usining darajalari, uning pozitsion va funksional



Download 1 Mb.
Pdf ko'rish
bet16/48
Sana31.12.2021
Hajmi1 Mb.
#263370
1   ...   12   13   14   15   16   17   18   19   ...   48
Bog'liq
5774 ingliz va ozbek tillarida soz urgusining oziga xos xususiyatlari

 

2-bob. So‘z urg‘usining darajalari, uning pozitsion va funksional 

klassifikatsiyasi 

 

2.1. Soz urgusining darajalari 

 

Leksik urg‘u bir necha omillar ta’sirida vujudga keluvchi murakkab jarayon 

bo‘lib,  unda  bir  nechta  darajalar  mavjuddir.  Bunday  turlicha  urg‘u  darajalari 

tovush  asosiy  tonining  roli,  ritmik  yaqqollik,  urg‘uli  va  urg‘usiz  bo‘g‘inlarning  

xususiyatlari,  ularning  reduksiyaga  uchrashi  natijasida  vujudga  keladi.  Muayyan 

tillardagi leksik urg‘u darajalanish xususiyatiga egadir. Ingliz va o‘zbek tillaridagi 

urg‘u  ham  bundan  mustasno  emas.  Ingliz  tili  so‘z  urg‘usini  darajalarga  ajratish 

tilshunos  olimlar  o‘rtasida  turli  bahs-munozaralarga  sabab  bo‘ldi.  Ko‘pgina 

mualliflar  ingliz  tilida  so‘z  urg‘usining  uchtadan  beshtagacha  darajasini 

farqlaydilar.    Rus  fonetistlari  va  britaniyalik  tilshunoslar    asosiy  ( ́  ),  ikkinchi 

darajali( ̗  )  va  kuchsiz  (urg‘u  olmagan)  urg‘u  darajalarini  farqlagan.

49

Amerikalik 



tilshunoslar fikricha esa bunday darajalar to‘rtta :  asosiy (  ́ ), ikkinchi darajali( ̭ )

uchinchi darajali ( ’) va kuchsiz ( ̬ ).  



 

 Urg‘uning darajalarini belgilovchi terminlar va belgilar ham bir-biridan farq 

qiladi.  Masalan  amerikalik  tilshunoslar  asosiy(main),  pasaygan  asosiy  (lowered 

main),  o‘rta  (medium),  va  kuchsiz    va  hatto  to‘liq

50

,  yarim,  kuchsiz  urg‘u  kabi 



                                                

49

Ladefog p. A course in phonetics. Harcourt Brace Jovanovich. Inc, 1975. –B. 101.  ГлисонГ. 



Введениевдескриптивнуюлингвистику. –Москва.  1959. –Б. 79-80. 

50

SouthworthF, DaswaniCh. Foundation of linguistics. —New York.; 1974. –B. 67.  




25 

 

atamalarni qo‘llaganlar



51

. Tilshunos  H Svit  ingliz tilidagi  leksik  urg‘u darajalarini 

quyidagicha  belgilaydi:  kuchsiz  / ̌  /,  o‘rta  yoki  yarim  kuchli  /:/,  kuchli  /•/  va  o‘ta 

kuchli  yoki  emfatik  urg‘u  /;/.

52

  Guvohi  bo‘lganimizdek,  olimlar  leksik  urg‘u 



darajalarini turli belgilar orqali ifodalaganlar. Fonologiyada uchta urg‘uni belgilash 

taomili mavjuddir: sonlardan foydalanish, pastdan yoki yuqoridan maxsus belgilar 

qo‘yish, Xalqaro  Fonetika  Alifbosi (XFA) urg‘u  belgilaridan  foydalanish. Odatda 

tilshunoslar quyidagi jadvalda keltirilgan belgilardan keng foydalanadilar.  




Download 1 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   12   13   14   15   16   17   18   19   ...   48




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish