Xusanov obidjon ning umumiy fizika fanidan mustaqil ishi

Gaz doimiysining fizik ma’nosi – 1 kg gazni 1 darajaga isitilganda uning kengayishidagi bajargan ishidir.

Real gaz holatining tenglamalari. Ideal va real gazlar orasidagi tafovut yuqorida aytib o‘tilgan edi. SHu tafovutlar sababli Klapeyron tenglamasini real gazlarga qo‘llanilganda ancha noaniqlik kelib chiqadi. Ba’zi gazlar oddiy atmosfera sharoitidayoq ideal gaz tenglamasidan 2-3 % ga farq qilishi mumkin. YUqori bosim va past haroratlarda real gaz bilan ideal gaz orasidagi tafovut sezilarli darajada ortib boradi. Jahon olimlari tomonidan real gaz holatini harakterlovchi juda ko‘p (150 dan ortiq) tenglamalar taklif qilingan. Lekin tenglamalar, u yoki bu sabablarga ko‘ra etarli aniqlik va umumiylikka ega emas edi.

Real gaz holatini yaxshiroq (nisbatan) harakterlovchi tenglama 1873 yilda golland fizigi YAn Diderik Van-der Vaals tomonidan taklif qilingan bo‘lib, u quyidagi ko‘rinishga ega:

(22)

Van-der-Vaals tenglamasi ideal gaz tenglamasi dan ikkita tuzatmasi bilan farq qiladi:

1) - ichki yoki molekulyar bosim, ya’ni molekulalarning o‘zaro tortish kuchi hisobiga olinadigan bosim;

2) v - siqib bo‘lmas hajm - ya’ni molekulalarning egallagan hajmlari hisobga olinadi.

Bu erda "a" va " v" koeffitsientlarini, Van-der-Vaals faqat gazning turiga bog‘liq (ko‘rsatkichlariga bog‘liq emas) deb tushuntiradi.

Keyingi paytlarda yuqori bosim bilan ishlovchi issiqlik mashinalarining tez rivojlanishi sababli Van-der-Vaals tenglamasi etarli aniqlik bermay qoldi. SHuning uchun rus olimlari M.P.Vukalovich va I.I.Novikovlar yuqoridagi tenglamani yanada rivojlantirib va aniqlik kiritib, o‘zlarining quyidagi tenglamasini taklif qildilar (1946 y.):

(23)

bu erda, a₁(t) va A₂(T) - haroratlarning ma’lum funksiyalari;

"a"va"v" - tuzatmalar, Van-der-Vaals tenglamasidagi ma’nogaega.

Bu tenglamada molekulalar orasidagi o‘zaro tortish kuchi va molekulalar egallagan hajm tuzatmalari hisobga olinishi bilan birga molekulalarning birlashmalari ham hisobga olingan.

V.P. Vukalovich va I.I.Novikovlarning fikricha, real gazlarda yuqori bosim ostida odatdagi yakka molekulalar bilan bir qatorda ikkilangan (va hatto uchlangan) molekulalar majmuasi ham uchraydi.

Ideal gaz qonuni - asosiy qonun, Van der Vaals tenglamasi - ideal gaz qonunining o'zgartirilgan versiyasi. Ideal gaz qonuni va van der Vaals tenglamasining asosiy farqi shundaki, ideal gazlar uchun ideal gaz qonuni tenglamasi ishlatiladi, van der Vaol tenglamasi ideal gazlar uchun ham, haqiqiy gazlar uchun ham ishlatilishi mumkin.

Gazlar - bu moddaning gazsimon fazasida mavjud bo'lgan birikmalar. Gazning xatti -harakati va xususiyatlarini tushunish uchun gaz qonunlari qo'llaniladi. Bu gaz qonunlari ideal gazlarning xususiyatlarini tasvirlash uchun ishlatiladi. Ideal gaz - bu o'ziga xos xususiyatlarga ega bo'lgan, ya'ni ideal gaz molekulalari o'rtasida tortishish kuchlari bo'lmagan, faraz qilingan gazsimon birikma. Biroq, haqiqiy gazlar ideal gazlardan juda farq qiladi. Ammo ba'zi haqiqiy gazlar, agar sharoitlar (yuqori harorat va past bosim) ta'minlansa, ideal gaz sifatida harakat qiladi. Shuning uchun, gaz qonunlari ularni haqiqiy gazlar bilan ishlatishdan oldin o'zgartiriladi.