Xulosa Foydalanilgan adabiyotlar

BA'ZI MATERIALLARNING CHO`ZILISHI VA SIQILISHDAGI MUSTAHKAMLIK CHEGARALARI JADVALI.

Materialning nomi	Mustahkamlik chegaralari
	Cho`zilishda	Siqilishda	Cho`zilishda	Siqilishda
СТ.3 Xromli po`lat 20x Duraiyuminiy Д 16 Titan qotishma ВТ Kul rang cho`yan Qarag`ay tolalari bo`ylab Granit Qum tosh G`isht Beton Bakalet Tekistolet ПТК Yog`och qatlami plastiklik СВАМ 1:1	38-47 80 45-50 80-90 12-38 8 0,3 0,2 0,07-0,3 0,025-0,175 2-3 10 21	- - - - 150-150 4 12-26 4-15 0,7-3 0,5-3,5 8-10 25 36	380-476 800 450-500 800-900 120-380 80 3,0 2 0,7-3 0,25-1,75 20-30 100 210	- - - - 500-1500 40 120-260 40 –150 0,7- 30 5-35 80-100 250 360

Sterjenlarda hosil bo`ladigan zo`riqish kuchlarining soni yoki sistemada hosil bo`ladigan noma'lum reaksiya kuchlarining soni statitikaning muvozanat tenglamalari sonidan ortiq bo`lgan sistema statik aniqmas sistema deb ataladi. Bunday sistemalarning sterjenlaridagi noma'lum zo`riqish kuchlarini yolg`iz statitikaning muvozanat tenglamalari yordamida aniqlab bo`lmaydi. Shuning uchun bunday masalalarga statik aniqmas masalalar deyiladi. Statik aniqmas masalalarni yechish uchun statikaning muvozanat tenglamalari tuziladi, so`ngra «ortiqcha» nama'lumlarning soni ya'ni noma'lum zo`riqish kuchlari statitikaning shu masalaga tegishli muvozanat tenglamalaridan qancha ortiqligi topiladi. Shundan keyin sistema deformasiyasining shartidan foydalanib qo`shimcha tenglamalar soni topiladi, qo`shimcha tenglamalarning soni albatta ortiqcha noma'lumlar soniga to`g`ri kelishi kerak.

Masalaning statik aniqmaslik darajasi «ortiqcha» noma'lumlar soni bilan belgilanadi.
Sterjenning deformasiyasi uning o`lchamiga va materialning elastik xossalariga bog`liq bo`lganligidan unda hosil bo`ladigan zo`riqish kuchlari ana shu faktlarga albatta bog`liqdir.
Misol tariqasida 6,1 –rasm, a da ko`rsatilgan sistemani tekshiramiz. Materialning qarshiligini kesish usulidan foydalanib, uning uchta sterjenida N<sub>1</sub>,N<sub>2</sub>, va N<sub>3</sub> elastik kuchlar noma'lum ekanini bilib olamiz (6,1-rasm b).
Bu sistema tekislikdagi parallel kuchlar sistemasi bo`lgani uchun faqat ikkita muvozanat tenglamasi yozish mumkin:
∑X= N₁ +N₂+N₃-Р=0; ( 1)
M_A=-N₂a+ N₃2a+P =0 ; (2)
Bu ikki tenglamadan uchta noma'lumni topish mumkin bo`lmaganligidan, bitta qo`shimcha tenglama tuzish kerak bo`ladi. Bu qo`shimcha tenglama sistemaning elementlarida hosil bo`ladigan deformasiyalarning munosabatidan deformatsiyadan keyingi vaziyati. (6,1 –rasm,a) da punktir chiziqlar bilan ko`rsatilgan.



6,1 –rasm.

Biz tekshirayotgan xol sistemaga kuch ta'siridan, AV brus absolyut bikr bo`lganidan vaziyatlari AS A,S, trapetsiyani tashkil etadi, trapetsiyaning asoslari ikki chekka sterjenning absalyut chizilishidan iborat bo`lib, o`rtadagi sterjenning absalyut cho`zilishi trapesianing o`rta chizig`idir, binobarin, uzayishlari orasidagi bog`lanishlarni tuzamiz:

= = (3)
bu absolyut cho`zilishlarni Guk qonuni yordamida tegishli noma'lum zo`riqish kuchlari bilan ifodalaymiz:


₁= ; ₂= ; ₃= . (4)
(4) tenglamalarni (3) ga qo`yib quyidagi qo`shimcha tenglamani chiqamiz.


; ( 5 )
endi yuqoridagi uch no'malumli algebralik tenglamani yechib quyidagi natijani olamiz:
; ; .
Misoldan ko`rinib turibdiki, statik noaniq sistemaning bitta elementini tayyorlashda quyilgan noaniqlik shu sistemaning barcha elementlarida zo`riqish kuchlarini hosil qiladi.
Cho`zilish va siqilishda brus mustaxkamligini tekshirish va uning zarur o`lchamlarini aniqlash.
Oldin bo`ylama kuch ta'sirida brusda kuchlanish va deformasiyalarning taqsimlanishi masalasi ko`rib chiqiladi.
Lekin berilgan nagruzka ostida sterjen (ostida) uzoq muddat ishlashi (ishonchli) ko`ndalang kesim o`lchamlari qanday bo`lishi kerakligi masalasi xal qilinmaydi. Bu esa materiallar qarshiligining bosh masalalaridan biridir. Ommaviy qurilish ketayotgan bir sharoitda konstruktsiya puxtaligini to`la ta'minlash bilan birga qurilish materiallarini tejamli sarflash masalasi ko`tariladi.
Sterjen o`lchamlari berilgan xollarda sterjenning yuk ko`tarishi layoqatini, ya'ni sterjen hech qanday o`zgarishlarga uchramasdan uzoq muddat ishlash uchun xavfli bo`lmagan kuchni topish masalani yechish uchun maxsus hisoblashlarni bajarish zarur.
Bunday masalalarni yechishning uch xil usuli bor.

1. 
   Xavfli nagruzkalar usuli.
   
2. 
   Ruxsat etilgan kuchlanishlar usuli