Xulosa. Foydalanilgan adabiyotlar. Kirish

AMALIYOT INVESTITSION FAOLIYAT TAHLILNI TUTGAN O’RNI.

Mamlakatimiziqtisodiyotinirivojlantirishningasosiyvazifalaridanbiribu investitsionfaoliyatnitakomillashtirishvauningo’sishinita‘minlovchiyangimexanizmlarniishlabchiqishhisoblanadi.Investitsionfaoliyatnishakllantirishvachetellikinvestorlarnimamlakatgajalbqilishjudamurakkabjarayonbo’lib,bu ma‘muriy-buyruqbozlik iktisodiyotidan bozor iqtisodiyoti munosabatlarigao’tayotgan barchamamlakatlar uchunzarurdir.
Chunkiinvestitsiyaviyfaoliyatvainvestitsiyalarniboshqarishko’plab omillargabog’lik,binobarin,ularniboshqarishningbirorbirusulialohida,aniq ko’rinishdaxechqandayadabiyotdayaqqoltarzdako’rsatibo’tilmagan.O’zbekistoniktisodiyotiningo’sishi,engavvalo,chetelinvestitsiyalarinio’zlashtirishvazamanoviytexnologikasbob-uskunalarbilanjihozlanganyangi progressivvaraqobatbardoshishlabchikarishniharakatgakeltirishasosidata‘minlanishimumkin¹⁴.
Lekinxo’jaliksubyektlaridahamonmoliyaviyresurslarningkamligiinvestitsiyakiritishdarajasinichegaralabqo’yuvchimuhim sababbo’lib kelmokda. Taklifetilayotganishlabchikarishomillari-ishchikuchi,asbob-uskunalar, konstruksionmateriallar,texnologiyalar,aholiningto’lovqobiliyatigaega qismidanyukoribo’lmokda.Buesainvestitsionfaoliyatnatijasidagiishlab chiqarilayotgantarmoqmahsulotlaribahosiboshqamahsulotlarganisbatan narxningpasayishigasababbo’ladi.Bozorislohotlariba‘zikorxonalarning moliyaviyahvoliyomonlashuvigaolibkelmoqdavaularningholatiniyaxshilash bo‘yichadavlatimiztomonidandasturlar ishlanmoqda¹⁵.
Buholatfaqatrealfoydaningqisqarishigaemas,balkirentabellikdarajasi pasayishiga,zararbilanishlayotgankorxonalarningko’payishi,qarzlarvamajburiyto’lovlarningo’zvaqtidato’lanmasligidarajasioshishidahamnamoyon bo’lmoqda.Qarzlarningortishiyetkazibberuvchivaiste‘molchiningmoliya-kreditsiyosatigamunosabatiningnatijasibo’lib,korxonalarningyangisharoitdaishlashga salbiy munosabatinikeltiribchiqarmoqda.
Yanabirtomoni,pulinflyasiyasivashartnomaviyintizomningsustlitisabab qarzlaro’zvaqtidato’lanmasligiayrimkorxonalarvabanklarningmoliyaviymaifaatlaridoirasigakirib,o’zvaqtidahisob-kitoblarningqilinmasligidan ko’shimchadaromadolishuchunfoydalanish,mablag’larningvositachi,moliya-kredit operatsiyalariga jalb etish, penyalarning olinishi hollariga olib kelayapti.Investitsionfaoliyatniislohqilishdaxususiylashtirilgankorxonalarning moliyaviyvainvestitsiyaviyfaoliyatigahammuhimo’rinajratiladi.Korxonalar mol-mulkinihamdaaksiyalarinisotishhisobigakapitalmablag’larnimoliyaviy ta‘minlashuchunqo’shimchaimkoniyatlargaegabo’ladi.Ammoaksiyalargatalab sustligi va ularning asosiy qismi korxonada faoliyat yuritayotgan mehnat jamoasiga biriktirilganligi sababli bir qator hollarda xususiylash-tirish investitsion samaradorligi darajasining pasayishiga olib kelmoqda. Yana shuni ta‘kidlash lozimki,ichki va tashqi investorlarni jalb etish uchun erkinbozorda o’z aksiyalarini sotishda ularning manfaatdorliklari hisobga olinmagan hollаr mavjud, korxonalarda qiziqtirish mexanizmi deyarli yaratilmagan. Aksiyadorlik jamiyatlariga aylantirish jarayoni aksiyalarni sotish va ikkilamchi bozorda ularning narxini ko’tarish hisobiga qo’shimcha mablag’larni jalb etish manbaiga endi aylanmoqda.Inflyasiya su‘ratlarining pasayishi,bank foiz stavkalari qisqarishi va davlat qisqa muddatli obligatsiyalarning daromadi iqtisodiyotdagi real sektorga kata miqdorda kredit resurslarini jalb qilishga ko’mak berishi lozim.Biroq hozircha bu zahiralar yetarli emas.Shu sababli ishlab chiqarishni kengaytirayotgan korxonalar oldida investitsiya manbalarini izlash muammosi ham yuzagakeladi.
Mamlakatich karisida moliyaviy zahira lar taqchilligi sezilayotganligi tufayli ko’plab korxonalar sarmoya ajrata oladigan,zamonaviy ishlab chiqarish va boshqaruv texnologiyasiga ega bo’lgan hamda chet el bozoriga chiqishga yordam beruvchi xorijiy hamkorlar topishga intilmoqdalar.Investitsiyalarni keng ko’lamda jalb etishga xalq xo’jaligini tarkibiy qayta qurishga erishishning muhim sharti,deb qaralmoqda.Asosiy muammo shundaki,tadbirkorlarimizning o’ziga xos manfaatlari har doim ham bir-biriga mos tushavermaydi¹⁶.
Ko’plab sabablar tufayli xorijiy investorlarning asosiy qismi iqtisodiyoti o’tish davrida bo’lgan mamlakatlarga qo’yiladigan sarmoyalarga faqatgina dividend va foizlar ko’rinishidagi pul ishlash yo’li deb qaramaydi.Ular bunday sarmoyalarni umumiy strategiyasining bir qismi,deb hisoblashadi.Xorijiy tadbirkorlarning asosiy maqsadi ertasi bor bo’lgan bozorda mustaxkam o’rnashish,moliyaviy oqimlar ustidan nazorat o’rnatish,import va valyuta cheklashlarini chetlab o’tish va ba‘zan raqobat chi korxonani bozordan siqib chiqarishdan iborat. Shu sababli ham xorijiy investorlarga iqtisodiyotni ko’tarishdagi asosiy harakterlantiruvchi kuch sifatida qarash mumkin emas.Xorijiy investorlarni jalb etish,chetel tadbirkorlariga imtiyozlar yaratishda,avvalambor,mamlakat manfaatidan kelib chiqish lozim.Shuni nazarda tutish kerakki,agar korxona ustidan nazorat xorijlik tadbirkorlarga tegishli bo’lsa,u holda qaror qabul qilish va daromad mamlakatdan tashkariga ko’chadi.Korxona egalari nuqtai nazaridan foydali bo’lgan qaror mamlakat iqtisodiyoti uchun zararli bo’lishi mumkin.Misol uchun,agar korxona tugatiladigan bo’lsa,uning xodimlari daromadi ham yo’qoladi,davlat daromadi qisqaradi,buning ustiga,davlat ishsiz xodimlarni ishga joylashtirish harajatlarini o’z zimmasiga olishi kerak bo’ladi.Aynan shu sababli ham xorijiy hamkorlarni jalb etish,bu loyihada ishtirok etayotgan barcha tomonlar manfaatdorligi mutanosibligiga asoslanish lozim.O’zbekistondagi va shuningdek, iqtisodiyoti o’tish davrida bo’lgan boshqa mamlakatlardagi korxonalarning ko’plab rahbarlari xorijiy sheriklar bilan hamkorlik qilishga tayyor ekanliklarini
bildirishmoqda.Ammo tadqiqotlar, shu jumladan, mamlakatimizda o’tkazilgan tadqiqotlarning ko’rsatishicha,ularning harakatlari bir-biriga birmuncha zid.Bir tomondan,ma‘muriyatlar o’zkorxonalari ustidan nazoratni saqlab qolish istagidabo’lsa,boshqa tomondan,xorijiy investorlar o’tish davri uchun xos bo’lgan ko’plab ishlab chiqarish obyektlari va moliyaviy muammolarni hal etishnio’z zimmasiga oladi,deb hisoblaydi.Korxona rahbarlari va tashqi investorlar o’rtasidagi o’zaro munosabatlarni qiyinlashtiruvchi sabablardan biri sifatida ularning investitsion jarayonni tasavvur etishlari masalasi qiyink yechishini tushunishlarini ko’rsatish mumkin.Korxona raxbarlarining fikricha,investitsion jarayonning birmuncha murakkab bosqichi sarmoya jalbetish va uni sarmoyadorga qaytarish,ya‘ni hamkorlikning o’zaro oldi-berdi bosqichidan iborat.Olingan mablag’ni samarali o’zlashtirishva foydaolish ular uchun muammo hisoblanmaydi. Ularning o’zsarmoyalariko’yilgan korxonani bevosita boshqarishda qatnashishga yoki bunday korxonalarni nazorat qilishga intilishlari shu bilan izohlanadi.Ayni kunlarda birmuncha muhim muammolar danbiri-yangi mahsulotlar ishlab chikara olish va hozirda tayyorlanayotgan tovarlar sifatini ko’tarish,ularni xalqaro bozorga chiqara olish va sotishdir.Bundan kelib chiqadiki,sarmoya qo’yishning asosiy yo’nalishi ilmiy tadqiqotlar va tajriba-konstruktorlik ishlanmalari,ishlab chiqarishni texnik qayta jihozlash,kadrlarni qayta tayyorlash ham da maxsulot sotish tizimini rivojlantirishga qaratilishi lozim. Shunday qilib,ko’plab korxonalar aylanma mablag’larning surunkali etishmasligi muammosini boshidan kechirmoqda,bu shu tashkilotlar raxbarlarigagina emas, balki potensial investorlarga ham ma‘lum.Korxona rahbarlari olingan mablag’dan turli-tuman imkoniyatlarni qidirib,o’z muammolarini,avvalo,ish haqi masalasini hal etib olishga umid qilsa.investorga o’z sarmoyasining bunday kelajagi juda ma‘qul bo’lavermaydi.Aksiyadorlar jamiyati ma‘muriyati o’rtasidagi o’zaro munosabatlar bo’yicha boshkaruv me‘eriy hujjatlarini amalda tatbiq etish mexanizmini yaratish zarur.Kapitaltizimini shunday isloh qilish zarurki,nihoyat
mulk egasi kim ekanligini bilish lozim. Birorta ham investoregasi noma‘lum bo’lgan korxonaning aksiyasini sotib olmaydi.Shu sababli xususiylashtirilgan korxonalar faoliyatining davlat tomonidan aniq chegarasini belgilash kerak.Shunday qilib,iktisodiyotga xorijiy sarmoyalarni jalb etish jarayonini oddiy sxema ko’rinishida quyidagicha bayon etish mumkin: strategic maksad-iqtisodiy hisob,tavakkalchilik darajasini baholash,uni eng kam darajaga tushurish yo’llarini topish.Agar faoliyatning bunday uzviyligi aniq va to’liq bajarilsa, u holda xorijiy investitsiyalar jalb etilishiga umid qilish mumkin.
Korxonalarning investitsion faolligi jadallashuviga ta‘siretuvchi omillardan yana biri mamlakatdagi valyuta siyosatidir. Albatta bu borada hozirgi paytda ijobiy siljishlarni ko’rish mumkin.Chunonchi,Markaziy bankning rasmiy kurslari va bozor kurslari o’rtasidagi keskin farq qisqartirilishi eksportga mahsulot ishlab chiqaruvchilar valyuta tushumlarini rasmiy sotilish inatijasida sezilarli moliyaviy yo’qotishlarning oldi olinib,ularning eksportga maxsulot ishlab chiqarish faoliyati rag’batlantirilmoqda.
Mamlakatimizda investitsiyalarni boshqarishning quyidagiu sullarni taklif sifatida ko’rsatishimiz mumkin:
-tahliliy usul,bunda jalb qilingan investitsiyalar monitoring qilinadi, investitsiyalarni jalb qilish,kiritish uslubi,shakli,yo’nalishi qonunda belgilangan tartibda davlat tomonidan nazorat qilib boriladi.
-iqtisodiy usul,bunda iqtisodiy qulay sharoitlar yaratisho rqadi jalb qilingan investitsiyalarni boshqarish mumkin;
-ijtimoiy usul,investorlarning mablag’larini jalb qilish orqali mamlakatdagi aholi ish bilan ta‘minlanadiva farovonlik darajasi oshadi;
-meyoriy-huquqiy usul,bunda mavjud meyoriy-huquqiy mexanizmlarni takomillashtirish orqali davlat tomonidan boshqariladi;
-moliyaviy usul,bunda moliyaviy rag’batlantirishlar orqali investor-larning mablag’larini boshqarish mumkin.Ya‘ni asosan sodiqlarning yengillashtirilishi va foiz stavkalarining tushirilishi bilan,investorgaqo’shimcha moliyaviy imtiyozlar
yaratib, investorning mablag’larini boshqarish mumkin;
- informatsion usul, bunda axborot shaffofligini yaratish orqali
Investitsiyalarni boshqari shmumkin;
-integratsion usul,bunda chetel investorlarini jalb qilib ularga mamlakatning investorlarini bog’lash orqali mahalliy investorlarning faolligini oshirish va yangi investitsiyalarni jalb qilib,ularni ushbu usulga asoslanib boshqaris hmumkin.Shuni ta‘kidlash kerakki bu usulda chetel investorining darajasi,tajribasi va imkoniyatini inobatga olgan hold aunga investitsiya loyihasidan olinadigan foyda ulushini boshlang’ich yillarda yuqoriroq belgilash talab etiladi.Keyinchalik shartnomada belgilangan tartibda ma‘lum vaqtdan so’ng foyda ulushi mahalliy investorniki bilan tenglashtiriladi.
-malakaoshirishusuli,bundamahalliyyetakchikadrlarnichetelmamlakatlaridagiloyihalarga biriktirish,orqali mamlakat kelajagi uchun zarur innovatsion va intellectual investitsiyalarni boshqarish mumkin.
Investitsiyalarning ustuvor yo’nalishlarini aniq belgilash ilmiy asoslangan, investitsiya qarorlarini qabul qilish,investitsiya faoliyatini oqilona tartibga solish asosida ichki va tashqi moliyaviy manbalarni barcha shart-sharoitlarni hisobga olgan holda jalb qilish milliy iqtisodiyotning kelajagini belgilaydi.Shu sababli investitsiyalarning hajmi yidan yilga o‘sib bormoqda va mamlakatimiz iqtisodiyotini yuksaltirsh uchun kata yordam ko‘rsatmoqda.Tashqi iqtisodiy faoliyatni erkinlashtirish, mamlakatimiz iqtisodiyotiga bevosita xorijiy investitsiyalarning jalb qilinishini ta‘minlaydigan huquqiy,ijtimoiy-iqtisodiy va boshqa shart-sharoitlarni takomillashtirish,xorijiy investitsiyalarni keng jalb etish, mablag’larni eng ustuvor yo’nalishlarda hamda raqobatdosh mahsulotlar ishlab chiqarish bilan bog’liq yo’nalishlarda mujassam qilish Respublikada o’tkazilayotgan investitsiya siyosatining asosiy tamoyillaridir. Shularni inobatga olgan holda iqtisodiyotimizga investitsiyalarni boshqarish bo‘yicha usullarni joriy qilib talab etiladi va uni amalga oshirish lozim.
Rivojlangan mamlakatlar xalqaro kapital harakatini asosan kapital eksporti-importini milliy va xalqaro darajada rag’batlantirish orqali amalga oshiradilar. Kapitalning qarzlar, portfel investitsiyalar va boshqalar shaklida harakat qilishi borasidagi davlat siyosati uning harakatidagi barcha cheklashlarni olib tashlash maqsadida olib boriladi. BXIlarga nisbatan davlat har qanday cheklashlarni amalga oshirish huquqini o’z zimmasida qoldiradi, chunki bu milliy iqtisodiy havfsizlik bilan bog’liq. Shunisi xarakterliki, kapitalni chetga chiqarish uni jalb qilishga nisbatan kam darajada tartibga solinib turiladi. Davlat tartibga solishning quyidagi usullaridanfoydalanadi:

• 
  moliyaviy: jadallashtirilgan amortizatsiya; soliq imtiyozlari; subsidiyalar, qarzlar berish; kreditlarni sug’urtalash va kafolatlash;
  

• 
  nomoliyaviy: er uchastkalari ajratish; zaruriy infrastruktura bilan ta’minlash; texnik yordam ko’rsatish.
  

Bu borada yirik kapital eksporteri-importeri bo’lmish AQSH tajribasi juda muhimdir. AQSHning BXIlarni tartibga solish siyosati ikki darajada amalga oshiriladi: federal, hamda mahalliy (shtatlar, okruglar, shaharlar). Federal tartibga solish deganda xorijiy investitsiyalarga nisbatan cheklashlar tushuniladi. Bunda milliy havfsizlik masalasi birinchi o’ringa ko’tariladi. AQSH prezidenti amerika firmalarining qo’shilishi, yutilib ketilishi va sotib olinishi jarayonlarini (agar bunda firma faoliyati ustidan nazorat xorijiy investor qo’liga o’tsa) to’xtatib qo’yish huquqiga ega. Mahalliy darajada sug’urta biznesi va qishloq xo’jaligi erlarini sotishni tartibga solish orqali amalga oshiriladi. Trestlarga qarshi qonunlarni davlat organlari tomonidan qo’llanilishi ham katta ahamiyat kasb etadi. Umuman olganda mahalliy ma’muriyatning xorijiy investorlar faoliyatini tartibga solish imkoniyatlari katta emas. Investitsiyalarni rag’batlantirish tajribasi ko’proqdir. AQSHga xorijiy investitsiyalarni jalb etishning muhim mexanizmlaridan biri–xorijdagi vakolatxonalardir. Ular investitsiyalarni u yoki bu shtatga jalb etilishiga ko’maklashadilar (Yaponiyaning o’zida shunday vakolatxonalardan 40 tasi faoliyat ko’rsatmoqda). 

AQSHning alohida shtatlariga xorijiy investitsiyalarni jalb etishni rag’batlantirish dasturi quyidagilarni o’z ichiga oladi: soliq imtiyozlari; korxonani qurayotgan yoki modernizatsiyalashtirayotgan xorijiy investor uchun bozordagi stavkalardan pastroq darajada qarzlar va subsidiyalar ajratish; kasbga o’qitish va bandlikka ko’maklashish; transport tarmog’ini takomillashtirish; er uchastkasining qurilishi uchun tayyorlash; tekinga foydalanish uchun er uchastkasini ajratish va boshqalar.
Halqaro investitsiyalarni tartibga solish bo’yicha muhim amaliy hujjatlardan biri–Osiyo-Tinch okeani hamkorligi tashkiloti doirasida ishlab chiqilgan xorijiy investitsiyalarning “ko’ngilli kodeksi”dir. Kelajakda Umumjahon savdo tashkiloti (UST) tomonidan foydalanilishi mumkin bo’lgan ushbu “kodeks” da quyidagi investitsion tamoyillar qayd etilgan:

• 
  transparentlik;
  
• 
  donor-mamlakatlarga nodiskriminatsion yondashuv;
  
• 
  xorijiy investorlar uchun milliy rejim;
  
• 
  investitsion rag’batlarni sog’liqni saqlash, havfsizlik va atrof-muhitni muhofaza qilishni ta’minlash bilan mos tushishi;
  
• 
  savdoni va kapital qo’yilmalar o’sishini chegaralovchi investitsiyalarga bo’lgan cheklovlarni minimallashtirish;
  
• 
  investitsiyalarni ekspropriatsiya qilinishidan voz kechish (bunda ijtimoiy maqsadlar uchun va milliy qonunchilik doirasida, nodiskriminatsiya asosida, xalqaro huquq qoidalariga amal qilgan holda va etarli va samarali kompensatsiya to’lanishi sharti bilan ekspropriatsiya amalga oshirilishi mumkin);
  
• 
  ro’yxatdan o’tkazilish va konvertatsiyalashuvning ta’minlanishi;
  
• 
  kapitalni olib chiqishdagi to’siqlarni yo’qotish;
  
• 
  ikki marotaba soliqqa tortishni bekor qilish;
  
• 
  retsipient mamlakatning milliy qonunchiligiga, ma’muriy tartib va qoidalariga xorijiy investorning amal qilishi;
  
• 
  investitsion loyihani amalga oshirish bilan bog’liq xorijiy mutaxassislarni mamlakatdan chiqishiga va vaqtincha tashrif buyurishiga ruxsat berish;
  
• 
  maslahatlar va muzokara yoki arbitraj yordamida kelishmovchiliklarni bartaraf etish.
  

Xorijiy investitsiyani o’z iqtisodiyotiga jalb etayotgan har bir davlat xorijlik sheriklariga huquqiy va tashkiliy kafolatlar yaratib beradi. Bu jarayon jahon tajribasida sinovdan ijobiy ravishda o’tgan. O’zbekiston Respublikasi xorijiy investitsiyalar to’g’risidagi qonunining 11- moddasida shunday yozilgan: Respublika hududida o’z investitsiya faoliyatini olib borayotgan xorijiy investorlar huquqlarining himoyasini O’zbekiston Respublikasi kafolatlaydi. Bu kafolat albatta, xalqaro huquq normalari asosida beriladi. Agar O’zbekistonning yangi qabul qilingan qonunchiligi investitsiya sharoitlarini yomonlashtirsa, o’n yilgacha xorijiy investitsiyalar ular jalb qilingan davrda qabul qilingan qonunchilik shartlari saqlanib qoladi. Bu talab mudofaa, milliy havfsizlik, jamoat tartibini saqlash va atrof-muhitni muhofaza qilishni ta’minlash bilan bog’liq qonunchilikni o’zgartirmaydi. O’zbekiston Respublikasi davlat organlari xorijiy investorlarning huquqlariga putur etkazadigan huquqiy normativlarni qabul qilgan taqdirda, investorlarga etkazilgan zarar shu organlardan sud orqali undiriladi. O’zbekiston Respublikasi Investitsiya dasturini amalga oshirishda dunyoning 25 dan ortiq mamlakatlari ishtirok etmoqda. Investitsiyalarni jalb etish vazifasini davlatimiz ko’p ukladli bozor iqtisodiyotini yaratish va rivojlantirish asosida xaqiqiy mulkdorlarni shakllantirish bilan bog’laydi.
XULOSA.
Xulosao‘rnidaaytganda, “Investitsiyalarvainvestitsiyafaoliyatito‘g‘risida”giQonunchetelinvestorlarihamdamahalliyinvestorlartomonidanamalgaoshiriladiganinvestitsiyalarvainvestitsiyafaoliyatisohasidagimunosabatlarnitartibgasolishgaqaratilgan, to‘g‘ridanto‘g‘riamalqiluvchiyagonanormativ-huquqiyhujjatbo‘libxizmatqilishibarobarida, investitsiyaqonunchiligidagiziddiyatlarnibartarafetish, xorijiysarmoyadorlarbilaninvestitsiyaloyihalariniamalgaoshirishda “davlat-xususiysektor” sherikliginirivojlantirish, sarmoyadorlarkiritganmablag‘larxavfsizliginikafolatlash, iqtisodiybarqarorlikvamoliyabozoriningmustahkamlanishigahissaqo‘shadi.Iqtisodiyotgainvestitsiyalarinijalbqilishvaboshqarishgabo’lganyondashuvlarkonsepsiyasi‖gaqaratilgan.Ungako’rabutundunyomamlakatlariningolimlariushbukonsepsiyaustidako’plabilmiyizlanishlarolibborgan.Ushbuizlanishlarnio’rganganholdamamlakatgainvestitsiyalarnijalbqilishvaboshqarishkonsepsiyasiningasosidaquyidagimuhimyondashuvlarmavjud:
-investitsionfaoliyatnitanlashjarayonisifatidako’rib,investitsion resurslarnijalbqilishvaasoslashhamdainvestitsiyalashmexanizminiinvestitsion faoliyatniamalga oshirishmaqsadidafoydalanishzarur;
-investitsiyalarnijalbqilishvaboshqarishobyektninginvestitsion jozibadorligini baholash bilanamalgaoshiriladi;
-turlixiltarmoqlargainvestitsiyalarnijalbqilishvaularniboshqarishning usullaritanlanayotgandainvestitsiyalashjarayonidaishtiroketayotganinvestorning manfaatlarimamlakatningmanfaatlarigamos kelishiniinobatgaolishlozim;
-hukumattomonidanloyihalarniinvestitsiyalashdaaholivadavlat olinadigannatijalardanmanfaatdorbo’lishishubilanbirgaijtimoiymuammolarni hisobgaolishtalabetiladi.
Turlixiladabiyotlardakeltirilganinvestitsiyalarnijalbqilishvaboshqarish haqidagitushunchalaro’rinolgan.Undajahonamaliyotidaqo’llanilibkelayotgan investitsiyalarnijalbqilishodatiyvadeyarlibarchagama‘lumusullari,ya‘nio’z-o’zinimoliyalashtirish,ya‘nifaqato’zmablag’larihisobigainvestitsiyalash;lizing;loyihaviymoliyalashtirish kabiyo‘nalishlar kiritilgan.