Xulosa foydalanilagan adabiyotlar ro’yxati

Dunyoning postnoklassik ilmiy manzarasi. XIX asrning oxiri XX asrning boshlarida tabiatshunoslikdagi o‘zgarishlar va nisbiylik nazariyasi yaratilishi dunyoning manzarasi to‘g‘risidagi qarash hamda tasavvurlarni tubdan qayta ko‘rishga sabab bo‘ldi.
Dunyoni noklassik manzarasining grafik tasviri sinusoidaning taraqqiyotni aks ettiruvchi bosh chiqqan cheksiz yaqinlashib borishi tarzida ifodalanadi. Bunda ushbu sistemaning rivoji nazarda tutiladi, ammo uning har bir daqiqadasi ma’lum holati muayyan vaqt doirasida aniq namoyon bo‘lishi shart, deb qaralmaydi. Narsa va voqealar jarayoniga bunday yondashilganida, sababiyat tamoyilining yanada murakkab manzarasi hosil bo‘ladi.
Dunyoning postnoklassik manzarasida tizim va tuzilmalarning taxlili ochiq tizimlarini o‘rganishni taqozo qiladi, ushbu tizimlar faoliyati turli omillar, o‘zgarishlarga bog‘liq bo‘ladi. Bu boradagi eng asosiy tamoyil tizimning bir yo‘nadishdan boshqasiga, bir holatdan boshqa holatga tez, sakrab o‘ta olishi hamda «tizim xotirasining yo‘qolishidir».
XX asrning oxiriga kelib, tabiiy va ijtimoiy fanlardagi yutuklar natijasi o‘laroq, dunyoning ilmiy manzarasiga, u bilan bog‘liq ob’ekt va sub’ekt, ma’naviylik va moddiylik, tadqiqotchi va tadqiqot ob’ekti, tabiat va jamiyat, inson va tabiat, turli tabaqa va guruxlar o‘rtasidagi munosabatlarga yangicha yondashuv shakllandi. Ana shunday yondashuv mohiyatini tushuntirishga qaratilgan ta’limot va ilmiy bilish metodi sifatida vujudga kelgan sinergetika o‘z-o‘zidan tashkil bulish, olamni yangicha izoxlashga qaratilgan, tabiiy va ijtimoiy-iqtisodiy jarayonlarning mohiyatini bilishga qaratilgan ilmiy yo‘nalish va tafakkur uslubidir.
Falsafa qomusiy lug‘atida ta’kidlanishicha, sinergetika ilmiy yo‘nalish sifatida fizik, kimyoviy, biologik hodisalarning hamda iqtisodiy, texnik, ijtimoiy jarayonlarning o‘z-o‘zini tashkil etish, boshqarish, tartiblilikdan tartibsizlik(xaos)ga o‘tish, chiziqlilik va chiziqsizlik kabi holatlarning mohiyat va qonuniyatlarini izoxlaydi.
Dunyoning ilmiy manzarasini sinergetik tushunishning asoschilaridan biri G. Xaken fikricha, bizni qurshab turgan va biz kuzatib turgan borlikda inson, insoniyat jamiyatidan boshqa murakkab tizim yo‘q. Shuning uchun inson va jamiyatni o‘rganishda ilmiy tafakkur hozircha sezilarli yutuqlarni qo‘lga kiritdi, deb ayta olmaymiz. Zero, jonsiz tabiat bilan jonli tabiat, materiya va ong (g‘oya, ruh, ma’naviyat), tabiat bilan jamiyat o‘rtasiga ko‘rinmas to‘siq qo‘yilgan differensiallashgan klassik ilmiy bilimda buning uchun zaruriy sharoitning o‘zi yuq edi. Aksincha, fan o‘z taraqqiyoti davomida sekin-asta jamiyat, tabiat va inson hayotiga tahdid soluvchi kuchga aylana bordi. Negaki, moddiy taraqqiyotni ya’ni, amaliy foydani ko‘zlaydigan, qolaversa, uzoq muddatli ma’naviy yuksalishlar jarayonini ikkilamchi ahamiyatga ega, deb qaraydigan differensiallashgan ilmiy bilim boshqacha natija ham berolmas edi. Lekin, eng yomoni, bu fan hamda unga asoslangan dunyoqarash inson va jamiyat ruhiy quvvatlarining kuchsizlanib borishiga sabab bo‘ldi. Chunki, klassik fan ruhiyatsiz jamiyat, moddiy rivojlanish g‘oyasini oldinga surdi.
Shuning uchun ham, XX asr o‘rtalaridan boshlab G‘arb falsafasida vujudga kelgan irratsionalistik tamoyillar, (hayot falsafasi, ruhiy tahlil, intuitsionalizm, ekzistensializm) shuningdek, fanning o‘z ichida shakllangan noklassik tamoyillardagi jamiyat va inson mohiyati masalalariga yangicha qarashlar bu holga muayyan darajada qarshilik kursata boshladi. Kuchayib borayotgan bunday jarayonlarning mohiyati va ularning kelib chiqishi sabablarini chuqur o‘rganish uchun fanda izlanishlar olib borilmoqda.
Jamiyatni, insonni, uning hayoti va taqdiri masalalarini tahlil etish jarayonida sinergetika har kanday tizim rivojining asosiy sharti sifatila bu tizimning ochiq bo‘lishi, ya’ni atrof-muhit bilan modda yoki informatsiya almashinishi kerakligi haqidagi g‘oyani ilgari suradi. Ushbu g‘oya ayni zamonda taniqli fransuz faylasufi Anri Bergsonning ochiq jamiyat haqidagi goyalari bilan uyg‘undir. Bergsonning «yopiq» jamiyat «statik» (turgun) axloq va dunyoqarashga, «ochiq» jamiyatni esa «dinamik» (o‘zgaruvchan) axloq va dunyoqarashga asoslanishi haqidagi ta’rifida ushbu uygunlik yanada yaqqol ko‘rinadi. Bergsonning fikricha, birinchi tipdagi «yopiq» jamiyat faqatgina kishilik jamiyatiyat evolyusion tur sifatida saklanishiga xizmat qilsa, «ochiq» jamiyat esa insoniyatning keyingi evolyusiyasiga yo‘naltiradi. Birinchi turdagi jamiyat boshi berk ko‘chaga kirsa, ikkinchisi hayot jarayonlarining uzluksizligiga olib keladi.
Sinergetika o‘ziga taraqqiyotning evolyusion tamoyilini asos qilib oldi. Evolyusiyaga borliqning umumiy qonuni sifatida, inson bilan tabiat o‘rtasidagi munosabatlarning ifodasi deb qaraydi, taraqkiyot jarayonida beqaror holat bilan barqaror holat o‘rtasidagi aloqadorlikka alohida e’tibor beradi.
G. Xakennnng izdoshlaridan biri — 1917 yilda tug‘ilgan, fizika, kimyo va statistik mexanika sohasida mashhur Bryussel maktabining tashkilotchisi I. Prigojindir. U Belgiya qirolligi Fanlar va adabiyot akademiyasining a’zosi, Bryussel erkin instituti professori, Texas universiteti qoshidagi termodinamika va statistik fizika instituti direktori, Nobel mukofoti laureati (1977)dir.
I. Prigojin maxsus tadqiqot ishlari olib borish bilan birga fanning falsafiy muammolari va tarixini chukur o‘rgangan. Xozirgi zamon tabiatshunosligida vaqt (zamon) muammosi bilan shug‘ullangan. 300 yildan buyon hukm surib kelgan vaqt (zamon) makon koordinatiga sifat jihatidan aloqasi bo‘lmagan geometrik parametr, deb kelingan edi. Vaqtga bunday qarash, I. Prigojin fikricha, o‘tmish, xozir va kelajak o‘rtasida mohiyat e’tiboran farq yo‘q, deb qarash doirasida tushunchasi Nyutoncha dunyoning manzarasiga oiddir.
Vaqtning qaytishi tushunchasi mumtoz tabiatshunoslik darajasining natijasi bo‘lib, vaqtning orqaga qaytmasligining tarkibiy qismidir. Biroq vaqtning orqaga qaytishi xususiy hol bo‘lsada, u universallashtirilgan. Prigojin bu hol nisbiylik nazariyasi, kvant mexanikasi vujudga kelishi bilan ham deyarli o‘zgarmay qoldi, deb yozadi. Prigojin vaqtning orqaga qaytmasligini fizik vaqt misolida dunyoning yangi manzarasi asosida isbotlab berdi. XX asr fani vaqtning orqaga qaytmasligini qaytadan kashf etdi. Prigojin hayotda bo‘layotgan o‘zgarishlarni, XX asrning kashf etilgan fundamental yutuqlarini, ular to‘g‘risida qarashlarni o‘zgartirish, qayta ko‘rib chiqish, yangicha fikrlash usuli asosida tahlil qilishni ko‘rsatib berdi.
XXI asr bo‘sag‘asida paydo bo‘lgan yangi fanlar inson bilan tabiat, inson bilan inson orasida ziddiyatlar asosida emas, balki ular o‘rtasida muloqot, hamkorlikka qaratilganligini ko‘rsatdi. Vaqt o‘zining ichki xususiyatiga ko‘ra, plyuralistik, ko‘p imkoniyatli, demokratik xarakterda bo‘lib, vaqt jihatdan uning tashkil topishini ham, mavjudligini ham yagona model bilan ifodalab bo‘lmaydi. Shu bilan fan yangi sifatlarga ega bo‘lib, inson yashab qolishini ta’minlash vositasiga aylanmokda.
I. Prigojin sinergetikaga murakkab tizimning tashkil topishi, butun tabiatshunoslikdagi global evolyusiyaning sintezi asosida paydo bo‘lgan ta’limot sifatida, borliqning universal jarayonini ifodalovchi, o‘z-o‘zini tashkil etish tizimi sifatida qaradi.
I. Prigojin «Beqarorlik falsafasi” kitobida bu haqda batafsil to‘xtaldi. Uning fikricha, shu vaqtga qadar beqarorlik tushunchasi salbiy ma’noda ishlatib kelingan va uning asl mohiyatiga yetarli e’tibor berilmagan. U beqarorlikni borliqning muhim jihati sifatida talqin etadi. Masalan, mayatnik harakatiga e’tibor bersak, uning bir me’yorda tebranishini kuzatish mumkin, agar mayatnikni to‘xtatsak, dastlabki barqaror holatiga qaytadi, agar to‘ntarib qo‘ysak, u yo o‘ng tomonga, yo chap tomonga og‘ib turadi, bu xolat beqarorlikdir. Sinergetikada beqarorlik va tartibsizlik kategoriyalarining o‘zaro munosabati ham o‘rganiladi. Har qanday eski tizim yangi tizim bilan almashar ekan avvalo beqarorlik, tartibsizlik yuz beradi. Bunday holatning ro‘y berishida oddiy tasodif ham muhim ahamiyat kasb etishi mumkin.
Sinergetika yangi dunyokarash kurtagi sifatida «chiziqsiz» tafakkur tarzidir. «Chiziqli” va «chiziqsiz” tushunchalari ilk bor matematikada ishlatilgan bo‘lsa, XX asrning 30-yillaridan boshlab fizika fanida ham qo‘llanila boshlandi. Agar dialektika ta’limot sifatida ko‘proq chiziqlilik; tafakkuriga asoslangan bo‘lsa, sinergetika chiziqsizlik tamoyilini yoqlaydi. Ushbu tamoyil taraqqiyot oldindan belgilab qo‘yilgan yo‘ldan ketmay, har bir narsaning ichki xususiyati va tashqi aloqadorligi negizida doimo yangi va betakror yo‘ldan borishini ko‘rsatadi.
Xullas, bugungi kunda dunyoning manzarasini ilmiy tushuntirishda xilma-xil qarashlar, yondashuvlar mavjud. Ular masalani turli tomondan yoritishga yordam beradi, bir-birini to‘ldiradi, xilma-xil fikrlarni umumlashtirishga imkon yaratadi. Bu esa dunyoning ilmiy manzarasini falsafiy izohlash chegaralari kengayib, masalaning mazmun-mohiyatini anglash darajasi o‘sib borayotganidan dalolat beradi.
Atrofdagi dunyoni bilish jarayonida bilimlarni bilish, insonning bilim, ko'nikmalari, ko'nikmalari, xatti-harakatlari va aloqa turlari shaklida aks ettirilgan va himoyalangan. Inson bilimlari natijalari kombinatsiyasi ma'lum bir modelni yoki dunyoning rasmini tashkil qiladi.
Dunyoning ilmiy surati - bu turli ilmiy nazariyalarning bilimlarini, sifatli umumjahon umumlashtirilgan va mafkuraviy sintezining o'ziga xos shaklidir. Asosiy farq ilmiy rasm Dunyoning noqonuniy rasmlaridan (masalan, diniy) dunyo dunyoning ilmiy surati ma'lum bir isbotlangan va oqilona ilmiy nazariyaga asoslangan
Dunyoning zamonaviy ilmiy surati minglab minglab minglab minglab minglab minglab minglab minglab yillar davomida asta-sekin bilim to'plashi bor. Insoniyat tarixida dunyoning turli xil rasmlari yaratildi va mavjud bo'lib o'tdi, ularning har biri dunyoning qarashlari va o'ziga xos izohi bilan ajralib turdi.
Biroq, dunyoning kengligi va to'liq rasmini dunyoning eng muhim yutuqlarini o'z ichiga olgan dunyoning ilmiy rasmini beradi, bu dunyoning eng muhim yutuqlarini va unda insonning joyini yaratadi. Unda ma'lum bir hodisalarning turli xususiyatlari, informatsion jarayon tafsilotlari haqida shaxsiy bilimlarni o'z ichiga olmaydi. Dunyoning ilmiy surati ob'ektiv dunyo haqidagi barcha inson bilimlarining umuman emas, balki bu haqidagi fikrlarning yaxlit tizimidir umumiy xususiyatlarsfera, sfera, real voqelikning ta'siri.
Dunyoning ilmiy manzili dunyodagi umumiy ilmiy tasavvur va individual fanlar dunyosi (jismoniy, biologik, geologik va boshqalar) tarkibiga kiradi. O'z navbatida, individual fanlar dunyosining rasmlari tegishli ko'plab kontseptsiyalarni o'z ichiga oladi - har bir individual fanlardagi har qanday ob'ektlar va ob'ektiv dunyo jarayonlarini, har qanday ob'ekt va ob'ektiv dunyo jarayonlarini.
Dunyoning zamonaviy ilmiy rassomining asosi, birinchi navbatda fizika sohasida olingan fundamental bilimdir. Biroq, o'tgan asrning so'nggi o'n yilliklarida, bu fikrni dunyoning zamonaviy ilmiy ko'rinishi bo'yicha tasdiqladi, biologiya etakchi o'rinni egallaydi. Bu dunyoning ilmiy rasmini saqlash uchun biologik bilimlarni ta'minlaydigan ta'sirni kuchaytirishda ifodalanadi. Biologiya g'oyalari asta-sekin umumbashariy tabiatga erishib, boshqa fanlarning asosiy printsiplariga aylanadi. Xususan, zamonaviy ilmda bunday universal g'oya rivojlanish g'oyasi, uning kirishi kosmologiya, fizika, antropologiya, sotsiologiya va boshqa narsalarda. U dunyodagi inson qarashlarining sezilarli o'zgarishiga olib keldi.
Dunyo ilmiy bo'yoqining asosiy shakllarini ajratib turing: 1) koinot, yovvoyi hayot, jamiyat va turli xil ilmiy fanlar bo'yicha bilimlarni sintezi asosida tashkil etilgan koinot, yovvoyi hayot, jamiyat va shaxsning umumiy g'oyasi; 2) dunyoning ijtimoiy va tabiiy ilmiy uslublari - jamiyat va tabiat g'oyasi - mos ravishda ijtimoiy insonparvarlik va tabiiy fanlarning yutuqlarini umumlashtirish; 3) Dunyoning maxsus ilmiy rasmlari (intizomiy oftologiya) - dunyoning fizikasi fanlari bo'yicha g'oyalar (jismoniy, kimyoviy, biologik va boshqalar) dunyoning fizikasi to'g'risidagi fikrlar. Ikkinchi holatda, "dunyo" atamasi bu dunyoni umuman emas, balki individual fanning fikricha yo'naltirilgan aniq ma'noda qo'llaniladi ( jismoniy dunyo, biologik dunyo, kimyoviy jarayonlar dunyosi).
Shunday qilib , dunyoning ilmiy surati kontseptsiyasi tabiiy fanlardagi asosiy narsalardan biridir. O'z tarixi davomida u turli xil rivojlanishning bir necha bosqichlari va har qanday individual fanlar yoki sohada qarashlar, ilmiy vazifalarni hal qilish uchun asos bo'lgan yangi ilmiy, uslubiy va aksiologik tizim sifatida dunyoning ilmiy rasmlarini shakllantirish bo'yicha dunyoning ilmiy rasmlarini shakllantirish.
Dunyoning kvant maydoni bo'yash
Dunyoning ilmiy surati - Tabiiy fan nazariyalarini shakllantirish jarayonida vakolatxonalar va tushunchalarning umumiy tizimi. 3 Dunyoning umumiy ilmiy, tabiiy, ijtimoiy-tarixiy, maxsus, mexanik, mexanik, elektromagnit va kvant maydonidagi rasmlarni farqlang.
XIX asr oxirida. va yigirmanchi asrning boshlarida Tabiiy fanlarda eng katta kashfiyotlar bo'lib o'tdi, bu dunyoning rasmlari haqidagi fikrlarni tubdan o'zgartirdi. Birinchidan, bu moddaning tuzilishi va moddalar va energiya munosabatlari bilan bog'liq kashfiyotlar.
Dunyoning ilmiy rasmlarining o'zgarishi atrofdagi dunyoni bilish jarayonida tabiiy hodisa. Dunyo rasmlarining o'zgarishi haqiqatni bilish dinamik ekanligini ko'rsatadi, bu johillikning bilimiga o'tish dunyoning bilimlari va inson ongining kuchini ko'rsatadi. Mexanik fizika asosida paydo bo'lgan dunyoning elektrodinamik ko'rinishi singari, efir va dunyoning kvantning kvant tasviri bilan bog'liq bo'lgan dunyoning nomuvofiqligini isbotladi Ma'lumotning turli sohalaridagi kashfiyotlar 4:
Fizikada bu atomning lazzatini ochish, nisbiylik va kvant nazariyalarini shakllantirishda ifodalangan.
Kosmologiyada nostandart rivojlanayotgan olamning modellari shakllandi.
Kimyoviy kvant kimyosi, aslida fizika va kimyo o'rtasidagi naqshinkor chiziq.
Biologiyadagi asosiy voqealardan biri genetika shakllanishi edi.
Yangi mavjud ilmiy yo'nalishlarMasalan, kibernetika va tizim nazariyasi kabi.
Dunyoning zamonaviy kvant maydoni mikrolykal buyumlari (elementar zarralar, atomlar, molekulalar, atomekulalar, atomekulalar) va ularning tizimlari, shuningdek, qiymatlarni ulash uchun yangi materiallar tasvirlangan. Zarrachalar va tizimlarni, jismoniy miqdor bilan, bevosita tajriba bilan o'lchanadi. Qonunlar kvant mexanikasi Moddaning tuzilishini o'rganish uchun asosni tashkil etadi. Ular bizga atomlarning tuzilishini aniqlash, kimyoviy obligatsiyaning xususiyatini aniqlash, elementlarning davriy tizimini, elementar zarralarning xususiyatlarini o'rganishimizga imkon beradi.
Dunyoning miqdori doirasida dunyoning bo'yni bo'yashi doirasida materiya bo'yicha kvantlar g'oyalari ishlab chiqilgan. Moddalar korpal va to'lqin xususiyatlariga ega, i.e. Muloqaning har bir elementi to'lqin va zarralarning xususiyatlariga ega (vucuskulkulıliz-to'lqinli dumud) 5 .
Naqsh va sabablar haqida kvantdan farq qilishning o'ziga xos xususiyatlari, ular statistik qonunlar shaklida problandiyalistik shaklga kiradi
Ob'ektlarni tavsiflashda, kontseptsiyalarning ikkita sinfi qo'llaniladi: fazoviy-vaqtincha va energiya ta'sirchanligi. Birinchisi, harakatning kinematik rasmini, ikkinchi yarim dinamik (qo'zg'atuvchi). Bo'sh vaqt va sabab - bu nisbiy va qaram
Shunday qilib, dunyoning kvant maydoni
Ushbu dunyoning tabiiy fanlar rasmini o'rganishga yangi mafkuraviy yondashuvlar tabiiy fanlardagi va tabiatshunoslik, tabiiy inqiloblarni tushunish, tabiiy inqiloblarni tushunishga jiddiy ta'sir ko'rsatdi. Ammo bu tabiiy fanlardagi inqilobiy o'zgarishlar tabiatning rasmlari haqidagi fikrlarning o'zgarishi bilan bog'liq.
Inson va biosfera.
"Biosfer" atamasi birinchi bo'lib Avstriya geologining ilmini va 1875 g 6 da Paleontolog E. Zushuslar bilan tanishtirildi. U biosfera ostida mustaqil sohani nazarda tutgan, er yuzida hayot mavjud bo'lgan boshqa erlar bilan kesishgan. Bu biosferaning ta'rifini kosmosda va vaqt ichida yoki yashash uchun er yuzida yashaydigan organizmlarning umumiyligi deb belgiladi. Biosferaning ikkita asosiy tarkibiy qismi: tirik organizmlar va ularning atrof-muhiti. Ular doimiy ravishda bir-birlari bilan o'zaro aloqada bo'lishadi va yaqin dinamik tizimni tashkil etuvchi organik birlikda. Biosfera global tabiiy sublineste tizimidir, bu esa o'z navbatida bir qator quyi tizimlardan iborat.
Birinchi marta tirik jonning geologik funktsiyalari, butun organik dunyoning umumiy ajralib turadigan ajralmas qismi, rossiyalik olim V.I. Vernadskiy. Olimning oldiga qo'yilgan olim tirik organizmlarning ta'sirini o'rganish edi atrof-muhit. ("Biosfera", 1926 yil, "Biogeokimyoviy inshoman", "Yer biosferasining kimyoviy tarkibi" va boshqalar.
Ichida va. "Vernesar" "Biosfera" tushunchasini faqat "tirik modda" bilan cheklamagan, uning ostida sayyoramizning barcha tirik organizmlarining umumiyligini tushungan. Biosferada u bir vaqtning o'zida va hayot mavjudligi davrida ishlab chiqarilgan barcha mahsulotlarni o'z ichiga olgan.
Biosferaning mavjudligi printsiplari haqida gapirish, V.I. Vernorskiy, birinchi navbatda "jonli masala" ning kontseptsiyasini va usullarini aniqlaydi. Shunday qilib, hayot va "suyak moddasi" kimyoviy elementlarning cheksiz tsiklida doimiy, yaqin shovqinda. Bunday holda, tirik moddaning asosiy tizimni shakllantiruvchi omil bo'lib xizmat qiladi va biosferani bitta butunka bog'laydi.
Ichganik xarakterga qaraganda, tirik organizmlar tegishli organizmlar tegishli tizimlarni doimiy ravishda takomillashtirish va ko'paytirishga intiladilar. Ikkinchisi, o'z navbatida, muqarrar ravishda o'zlari hisobga olinadi, ular turli darajadagi jonli tizimlarni muvozanatlashadi. Natijada hayotning butun sonining butunlay kutimining dinamik uyg'unligi - biosfera erishiladi.
Biosferaning rivojlanishi tirik organizmlar va atrof-muhitning o'zaro ta'sirini kuchaytirish orqali yuzaga keladi. Evolyutsiya davomida integratsiya jarayoni yashash va yashovsiz yashashning o'zaro bog'liqligi va o'zaro ta'sirini kuchaytirish va rivojlantirish orqali asta-sekin amalga oshiriladi. V.I integratsiya jarayoni jarayoni. Vernadskiy biosferaning juda muhim, muhim xususiyatlarini ko'rib chiqdi. Bir vaqtlar ma'lum bir mahalliy ta'sirni amalga oshirgan biosferaning uzoq muddatli rivojlanishi asta-sekin sayyora o'lchovi koeffitsienti bo'ladi va butun sayyoraning hayotini tobora ko'proq egallab olgan, tobora ko'proq eng yaxshi tarzda o'zlashtirgan. Natijada er yuzidagi hayotning mavjudligi tubdan o'zgardi, sayyoramizning tashqi ko'rinishini va uning landatsiyasi, iqlim, erning harorati kabi muhim tarkibiy qismlarni o'zgartirdi.
Mashq qilishning markaziy mavzusi bu biosfera va insoniyatning birligi hisoblanadi. O'z asarlarida "Vernadskiy" Gomo sapiens "(oqilona shaxs) sifatida insoniyatning rivojlanishini aniqlaydi, chunki o'z navbatida biosferaning o'zi ham, natijalarni ham o'zgartiradi uning sayyorasi ta'siri. Asta-sekin tirik organizmlarning tirik organizmlarning oddiy biologik moslashuvidan oqilona xatti-harakatlarga va eng muhimi, atrof-muhit muhitidagi maqsadli o'zgarishlarga o'tish boshlandi.
Biror kishi uyushgan biosferaning umumiy qonunlariga bo'ysunadi. Ijtimoiy rivojlanishning maqsadi biosferaning tartibini saqlashdir. Nosurlar sifat jihatidan yangi bosqich Tabiat qonunlari tabiatning qonunlari ijtimoiy-iqtisodiy qonunlari bilan chambarchas bog'liq bo'lgan biosferaning evolyutsiyasi. Biosferani Nosozada o'tishning asosiy sharti, Vernadkay ilmiy fikrni ko'rib chiqdi. "Ilm Nosozlikni yaratishda maksimal kuchga ega" - bu V.I.i. Vernadskiyning biosfera haqidagi ta'limotida asosiy umumlashtirish.
Millionlab yillar oldin, odamni oqilona mavjudot sifatida shakllantirish, uning tabiatga ta'siri boshqa primatlarning atrof-muhit ta'siridan farq qilmadi. Va shundan keyingina, aslida, faqat bir necha ming yilliklar davomida sayyoramizning hayotiga ta'siri sifat jihatidan boshqacha, tobora muhim ahamiyat kasb etmoqda. Asta-sekin, shaxs organik va noorganik shakllarni o'zgartirishning hal qiluvchi omili bo'ladi. Shuning uchun er yuzidagi evolyutsion jarayonni o'rganish va bugungi kunda odamning roli katta mafkuraviy va amaliy ahamiyatga ega.
Tabiatni o'zgartirish orqali odam biosferaning rivojlanishiga katta tahdid yaratadi.
Biosferadagi ijobiy ta'sir: yangi hayvonlarning yangi zotlarini va o'simliklarning yangi zotlarini olib tashlash, o'rmon ekish, mikrobiologiya sohasi uchun mikroorologiya sohasi shtammlarini, kirish, kirish Yangi yashash joylarida foydali turlar, zaxiralar, zaxiralar, milliy bog'lar, atrof-muhitni muhofaza qilish choralarini yaratish.
Salbiy ta'sir: turlarni yo'q qilish, turlarni yo'q qilish, hayvonlar va o'simliklarning ifloslanishi, suvning kimyoviy tarkibini, havo, havo, tuproq va boshqalar iste'mol qilish.
Global ekologik muammolar ko'p, ularning har biri ekologik inqirozga olib kelishi mumkin.
Ehtimol, barbodonlik rivojlanish jarayoni insoniyat jamiyati Biosferani faqat ilmiy jihatdan shakllantiradigan tabiiy oqibatlarning atrof-muhit oqibatlarini baholashga va ekologik mavjud mavjudlik usullarini baholashga imkon beradigan fan tufayli berilishi mumkin.
Insoniyat biosferaning barqarorligini ta'minlash mexanizmidagi rolini tushunishi kerak. Evolyutsiya jarayonida faqat hayotning barqarorligini va atrof-muhit barqarorligini ta'minlaydigan turlar saqlanib qoladi. Faqatgina ongining kuchidan foydalangan kishi, yovvoyi hayotni saqlash, tsivilizatsiya va insoniyatni saqlab qolish, yanada adolatli ijtimoiy tizimni yaratish, tinchlik falsafasiga o'tish va Kelajakdagi avlodlarga sheriklik, sevgi va hurmat. Bularning barchasi yangi biosfera dunyoqarashining tarkibiy qismidir, ular universal bo'lishi kerak.
Xulosa
Atrofdagi dunyoni bilish jarayonida bilimlar natijalari insonning bilim, ko'nikmalari, ko'nikmalari, xatti-harakatlari va aloqa turlari shaklida aks ettirilgan va belgilangan. Inson bilimlari natijalari kombinatsiyasi ma'lum bir modelni yoki dunyoning rasmini tashkil qiladi.
Dunyoning ilmiy surati kontseptsiyasi tabiiy fanlardagi asosiy narsalardan biridir. Dunyoning ilmiy surati - bu turli ilmiy nazariyalarni sifatli tizimlashtirish, sifatli umumlashtirish va mafkuraviy sintezning o'ziga xos shaklidir.
Dunyoning ilmiy rasmlari o'zgarishi bizning tarixi davomida atrofimizdagi dunyoni bilish jarayonida tabiiy hodisa bo'lib, rivojlanishning bir necha bosqichlari o'tgan.
Dunyoning umumiy ilmiy, tabiiy, ijtimoiy-tarixiy, maxsus, mexanik, mexanik, elektromagnit va kvant maydonlari mavjud.
Moddaning tuzilishi va moddaning tarkibi va energiya va energiya bilan bog'liq bo'lgan kashfiyotni aniqlash kvant maydoni. Sababning sabablari, kuzatuvchining o'rni, eng muhim, vaqt va makon o'zgargan.
Dunyoning kvant maydonchasi kvant gipotezasi M. Plank (1858-1947) asosida shakllantirilgan; E. Shredingerning to'lqin mexanikasi (1887-1961); Kvant mexanikasi V.gaisenberg (1901-1976); Atom N.Aptorning kvant belgisi (1885-1962)
Dunyoning zamonaviy kvant maydonining asosi yangi jismoniy nazariy nazar - kvant mexanikasi. Dunyoning miqdori doirasida dunyoning bo'yni bo'yashi doirasida materiya bo'yicha kvantlar g'oyalari ishlab chiqilgan.
Kvant nazariyal qoidalari: noaniqlik printsipi va to'ldirish printsipi
Hozirgi kunda dunyoning kvant maydoni tasviri mavjud. Unga har yili yangi element qo'shiladi, yangi farazlar ilgari suriladi, yangi nazariyalar yaratildi va ishlab chiqiladi.
"Biosfer" atamasi birinchi marta Avstriya geolog va paleontolog E. Zyorussni 1875 yilda tanlagan. .
XX asr boshlarida V.I. Turmush qurish va tirik bo'lmagan tizimlarning o'zaro ta'sirini o'rgangan Vernadskiy "biosfera" tushunchasini oldi. U biosferani tirik va yashovsiz birlik sifatida tushundi.
Ichida va. Vernerskiy XX asrdagi biosfera notosevarigi notoseadir bo'lib, birinchi navbatda frantsuz va ijtimoiy mehnatga aylanadi. U xodimi biosfera rivojlanishining yangi bosqichi va "inson - jamiyat - tabiat" tizimidagi aloqalarni oqilona tartibga solishni ko'zda tutgan. V. I. Vernetirda odam "tirik modda" ga kirib, XX asrda ilmiy fikrning portlashi, tabiiy ravishda biosfera rivojlanishida tabiiy ravishda tabiiydir.
Biosferani nosozni insoniyat oldida harakatga keltirganda, juda katta miqyosda va vazifaning ahamiyati - jamiyat va tabiat o'rtasidagi munosabatlarni ongli ravishda tartibga solishni o'rganadi