Xulosa Fodalanilgan adabiyotlar

Ijtimoiy xulq motiv va motivatsiya

Reja:

• Mativ va Mativaatsiya tushunchasi.
• Motivatsiya va faollik.
• Hissiyot yoki tuyg’u - emotsiya hakida tushuncha.
• Motivatsion operatsiyalar Potentsial tuzoqlar.
• Xulosa
• Fodalanilgan adabiyotlar.

Motiv - inson xulq-atvorning ichki barqarorligi, harakatta undovchi tushunchadir.

Motivatsiya - bu maqsadga yo'naltirilgan xatti-harakatlarni boshlaydigan, boshqaradigan va qo'llab-quvvatlaydigan jarayon. Bu chanqoqlikni kamaytirish uchun bir stakan suv ichishmi yoki

bilim olish uchun kitob o'qishmi, sizni harakat qilishga majbur qiladi.

 Motivatsiya xulq-atvorni faollashtiradigan biologik, hissiy, ijtimoiy va kognitiv kuchlarni o'z ichiga oladi. Kundalik foydalanishda "motivatsiya" atamasi ko'pincha odam nima uchun biror narsa qilishini tasvirlash uchun ishlatiladi. Bu inson harakatlarining harakatlantiruvchi kuchidir.

Motivatsiya inson xulq-atvori uning bog’lanishi, yo’nalishi va faolligini tushuntirib beruvchi psixologik sabablar majmuini bildiradi. Bu tushuncha u yoki bu shaxs xulqini tushuntirib berish kerak bo’lganda ishlatiladi. Shaxsning jamiyatda odamlar orasidagi xulqi va o’zini tutishi sabablarini o’rganish tarbiyaviy ahavmiyatga ega bo’lgan narsa bo’lib, masalani yoritishning ikki jihati farqlanadi;

a) ichki sabablar, ya’ni xatti-harakategasining sub’yektiv psixologik xususiyatlari nazarda tutiladi (motivlar, ehtiyojlar, maqsadlar, mo’ljallar, istaklar, qiziqishlar).

b) tashqi sabablar, ya’ni faoliyatning tashqi shart-sharoitlari va holatlari. Bular ayni konkret holatlarni kelib chiqishiga sabab bo’ladigan tashqi stimunlardir.

Shaxs xulq-atvorini ichkaridan, ichki psixologik sabablar tufayli boshqarish odatda shaxsiy dispozitsiyalar ham deb yuritiladi. Shaxs tomonidan anglanilishi yoki anglanmasligi ham mumkin. Ba’zan shuday bo’ladiki, shaxs o’zi amalga oshirgan ishi yoki o’zidagi o’zgarishlarga nisbatan shakllangan munosabatning haqiqiy sababini o’zi tushunib yetmaydi “nega? Degan savolga o’zim ham bilmay qoldim, bilmayman deb javob beradi”. Bu anglanmagan dispozitsiyalar yoki ustanovkalar deyiladi. Agar shaxs biror kasbga ongli tarzda qiziqib, uning barcha sir-asrorlarini egallash uchun astoidil harakat qilsa, unda vaziyat boshqacharoq bo’ladi, ya’ni dispozitsiya anglangan ongli hisoblanadi.

Inson faoliyati motivatsiyasining eng muhim masalalaridan biri bu uning harakatlarining sabablarini tushuntirishdir. Psixologiyada bunday tushuntirishga sabab kabilar deyiladi. Nedentsional atributiya deganda sub’ekt tomonidan boshqa odamlarning xulq-atvorining sabablari va motivlarini va ularning kelajakdagi xatti-harakatlarini bashorat qilish qobiliyatining rivojlanishi asosida shaxslararo tushunish tushunchasi tushuniladi. Nedentsional atributni eksperimental tadqiqotlar quyidagilarni ko’rsatdi:

• bir kishi o’z xatti-harakatlarini boshqa odamlarning xatti-harakatlarini qanday izohlayotgan bo’lsa, shunchalik tushuntirmaydi;
• sabablarni aniqlash jarayonlari mantiqiy normalarga bo’ysunmaydi;
• odam o’z faoliyatining muvaffaqiyatsiz natijalarini tashqi omillar, muvaffaqiyatli natijalarni ichki omillar bilan izohlashga moyil.

Nedentsional atributni o’rganish F. Xayderning 1958 yilda nashr etilgan “Shaxslararo munosabatlar psixologiyasi” asaridan boshlandi. Shu bilan birga, odamning odam tomonidan idrok etilishi bo’yicha muhim tadqiqotlar matbuotda paydo bo’ldi, u erda odamni uning shaxs sifatida idrok etishiga oid ma’lumotlarni taqdim etish ketma-ketligining ta’siri aniqlandi. Shaxs konstruktsiyalari nazariyasi bo’yicha G. Kelli tomonidan ishlangan bu bilim sohasining rivojlanishiga katta hissa qo’shdi – barqaror dunyoqarash kognitiv-baholash tuzilmalari, ular orqali odam dunyoni prizma orqali idrok etadigan tushunchalar tizimi. Shaxsni qurish – bu qarama-qarshi baholovchi tushunchalar (masalan, “yaxshi – yomon”, “yaxshi – yomon” va hokazo), ular ko’pincha boshqa odamlarga va uning atrofidagi voqealarga beriladigan xususiyatlarda uchraydi. Biri ba’zi ta’riflarni (konstruktsiyalar) ishlatishni afzal ko’radi, boshqasi esa boshqacharoqlarini ishlatadi: biri ijobiy xususiyatlarga, ikkinchisi salbiy belgilarga murojaat qiladi. Shaxs prizmasi orqali ma’lum bir shaxsga xos xususiyatlarni shakllantiradi, uning dunyoga bo’lgan o’ziga xos qarashlarini tasvirlash mumkin. Ular, shuningdek, insonning xulq-atvorini, uning motivatsion-kognitiv izohini (sabab sababini) taxmin qilish uchun xizmat qilishi mumkin. Ma’lum bo’lishicha, odamlar odamlarni tashqi holatlarga emas, balki ularni sodir etgan shaxs shaxsiyatining kuzatilgan xatti-harakatlarining sabablarini ko’proq izohlaydilar. Ushbu naqsh “fundamental aniqlash xatosi” deb nomlanadi (I. Jones, 1979). Faoliyatdagi yutuqlarni tushuntirishda ishlatiladigan tushunchalardan biri bu Vayner nazariyasi. Unga ko’ra, muvaffaqiyat va muvaffaqiyatsizlikning har xil sabablarini ikki parametr bilan baholash mumkin: lokalizatsiya va barqarorlik

Vazifaning murakkabligi (tashqi, barqaror muvaffaqiyat omili).

• G’ayrat (ichki, o’zgaruvchan muvaffaqiyat omili).
• Tasodifiy tasodif (tashqi, beqaror muvaffaqiyat omili).
• Qobiliyatlar (ichki, barqaror muvaffaqiyat omili).

Odamlar o’zlarining muvaffaqiyatlari va muvaffaqiyatsizliklarini o’zlarini yuqori tutish va saqlab qolish uchun foydali bo’lgan tarzda izohlashga moyil. R. Decharm yutuqlar mukofotining motivatsiyaga ta’siri to’g’risida ikkita qiziqarli xulosa chiqardi. Birinchisi quyidagicha: agar biror kishi o’zi qilgan yoki qilgan o’z ixtiyori bilan qilgan ishi uchun mukofotlansa, unda bunday mukofot tegishli faoliyat uchun ichki rag’batning pasayishiga olib keladi. Agar biror kishi faqat haq to’lash uchun qilingan qiziqishsiz ish uchun haq olmasa, aksincha, uning ichki motivatsiyasi kuchayishi mumkin.

Tadqiqot motivatsiyasining yana bir sohasini ko’rib chiqing. Bu odamning muvaffaqiyatga erishishga qaratilgan faoliyatda qanday turtki bo’lganligini va uning muvaffaqiyatsizliklariga qanday munosabatda bo’lishini tushunishga urinish bilan bog’liq. Psixologiyada olingan dalillarga ko’ra, muvaffaqiyatga erishish va muvaffaqiyatsizlikka yo’l qo’ymaslik motivi inson motivatsiyasining muhim va nisbatan mustaqil turidir. Insonning jamiyatdagi taqdiri va mavqei ko’p jihatdan ularga bog’liq. Qayd etilishicha, muvaffaqiyatga erishish istagi kuchli bo’lgan odamlar bunday zaif yoki yo’q motivatsiyaga ega bo’lganlarga qaraganda hayotda ko’proq narsaga erishadilar.

Psixologiyada turli xil faoliyatlarda muvaffaqiyatga erishish uchun motivatsiya nazariyasi batafsil yaratilgan va ishlab chiqilgan.

 

Ushbu nazariyaning asoschilari amerikalik olimlar D.Makkelland, D. Atkinson va nemis olimi X.Xekxauzen. Ushbu nazariyaning asosiy qoidalarini ko’rib chiqing. Biror kishining muvaffaqiyatga erishishga qaratilgan faoliyati bilan bog’liq ikkita sabab bor. Bu muvaffaqiyat uchun sabab va muvaffaqiyatsizlikka yo’l qo’ymaslik uchun sababdir. Muvaffaqiyatga va muvaffaqiyatsizlikka yo’l qo’ymaslikka undagan odamlarning xatti-harakati quyidagicha farq qiladi

Muvaffaqiyatga undagan odamlar odatda o’zlarining faoliyatlarida ijobiy maqsadlar qo’yadilar, bunga erishish bir maromda muvaffaqiyat sifatida qaralishi mumkin. Ular har qanday holatda ham o’z faoliyatida muvaffaqiyatga erishish istagini aniq namoyon qiladilar, bunday tadbirlarni qidiradilar, ular bilan faol shug’ullanadilar, o’z maqsadlariga erishish uchun vositalarni tanlaydilar va afzal ko’radilar. O’zlarining kognitiv sohasidagi bunday odamlar odatda muvaffaqiyatga umid qilishadi, ya’ni ular biron-bir ishni bajarishganda, ular doimo muvaffaqiyat qozonishini kutishadi, bunga ishonishadi. Ular maqsadga erishishga qaratilgan harakatlar uchun ma’qullashni kutishadi va bu bilan bog’liq ish ularga ijobiy his-tuyg’ularni keltirib chiqaradi. Bundan tashqari, ular o’zlarining barcha resurslarini to’liq safarbar etish va maqsadlariga erishishga qaratilganligi bilan ajralib turadi.

Hissiyot deb tashqi olamdagi narsa va hodisalarga nisbatan bo’lgan munosabatlarimizning va bu munosabatlarimizdan hosil bo’ladigan ichki kechinmalarimizning ongimizda aks ettirilishiga aytiladi.

Hissiyotlar, odatda, juft-juft bo’lib uchraydi. Masalan, yoqimli-yoqimsiz, xush-noxush, xursand-xafa, shodlik- g’azab, muhabbat-nafrat kabi.

Hissiyotning nerv-fiziologik asoslari.

Hissiyot boshqa hamma psixik jarayonlar kabi bosh miya po’sti qismining faoliyati bilan bog’liqdir. Bosh miya hissiyotlarning kuchini va barqarorligini idora qilib turadi. Hissiyotlar boshqa psixik jarayonlardan farq qila o’laroq bosh miya po’stining faoliyatidan tashqari organizmning ichki a’zolari faoliyati bilan ham bog’liqdir. Boshqacha qilib aytganda, hissiyotlar vegetativ nerv sistemasining faoliyati bilan bog’liqdir. Hissiyot vegetativ nerv sistemasi orqali boshqariladigan ichki a’zolarining faoliyati bilan bog’liq bo’lsa ham bari bir bosh miya po’sti orqali idora qilinadi.

Odamda har turli hissiy holatlar bo’lishi mumkin. Bunga sabab hissiyotlarning turlicha tezlik bilan yuzaga kelishi va ma’lum muddat davomida saqlanib turishidir. Ana shu jihatdan olganda odamda bir necha hissiy holatlarni farqlash mumkin. Hissiyotlarnint tezligi, ko’chi, barqaror yoki bekarorligi va chuqurligi nuktai nazaridan emotsional xolatlar quyidagi turlarga bo’linadi:

Kayfiyat

Affekt

Ehtiros

Ruhlanish Kayfiyat uzoq muddatli, o’rtacha kuchga ega bo’lgan ruxny holatdir. Odamdagi hursandlik yoki gamginlik kayfiyati ma’lum sabablar asosida vujudga keladi. Shaxsning o’z faoliyatida yutuqlarga erishishi unda yaxshi, tetik kayfiyatni yuzaga keltiradi. Muvaffaqiyatsizligi esa ma’yuslik ruhiy tushkunlik g’amginlik kayfiyatini tug’diradi. Odam o’zining, ruxiy tushkunligi gamginlik kayfiyatini tug’diradi. Odam o’zining barcha psixik holatlarini idora qilish imkoniyatiga ega. Kuchli iroda egasi bo’lgan odamlar o’z kayfiyatlarini boshqara oladilar. Hamma vaqt ularning ruhi tetik dimog’i choq bo’lib yuradi. Ular o’z kayfiyatlarining quli bo’lib qolmaydilar. Irodasi mustahkam bo’lmagan shaxslarda kayfiyat tez buziladi. Ular kayfiyatning ko’rinishlarini azob va qiynoq bilan o’tkazadilar.

Tez paydo bo’ladigan va qisqa muddat davom etadigan kuchli emotsional holat a f f ye k t dir. Odam affekt xolatida o’zini bilmay qoladi, hatti - harakatlarini nazorat qila olmaydi. To’satdan yuz beradigan kuchli tarzdagi qurquvga, g’azab, achchiqlanish, quvonch kabilar affekt holatidir. Bu holat odamda to’satdan paydo bo’lib, ba’zan hatto bir necha minut davom etadi. Odamdagi 6o’ xolat baqirish - chaqirish, xayqirish tarzida namoyon bo’ladi. Bu paytda tafakkur faoliyati susayadi. Nutq keskin ravishda buziladi. Ba’zi hollarda affekt holati natijasida organizmda kuchli fiziologik jarayonlar yuz beradi. Organizm bo’shashadi. odam o’zini tuta olmaydi. Mustahkam irodali odamlar affekt xolatida ham o’zlarini tuta biladilar. Kuchli xafalik va quvonch xolatlarini osonlik bilan o’tkazadilar. Ular affekt xolatiga kam beriluvchi bo’ladilar. Qizg’in temperamentli odamlar ayniqsa affekt xolatiga beriluvchan bo’ladilar. Ehtiroslar ijobiy va salbiy mohiyatga ega bo’ladilar

Odamning hayotida kayfiyatning roli juda ham kattadir. Chunki kayfiyati amisha tetik, normal bo’lgan odamlarning ishlari ham unumli, barakali bo’ladi. Affekt to’satdan paydo bo’lib, tez orada o’tib ketadigan nihoyatda kuchli hissiy holatdir. Affekt holati yuz bergan paytda odamning ongi xiralashib, fikr qilish qobiliyati susayadi.. Affekt holatidagi harakatlar birdaniga boshlanib ketadi. Lekin shuni unutmaslik kerakki, affekt paytida ham odam ongini yo’qotib qo’ymasligi, o’z harakatlarini ongli idora qilishi kerak.

Ehtiros uzoq davom etadigan, anchagina kuchli hissiy holatdir. Ehtiros ba’zan bir umrga davom etishi mumkin. Ehtirosning ko’tarinki kayfiyatdan farqi shuki, ehtiros hamisha biror ob’yektga, ya’ni ilm egallashga, san’atning ma’lum bir turiga, sportga va shu kabilarga qaratilgan bo’ladi.

Ehtiros odamni ijodiy faoliyatga undovchi kuchdir. Ilm-fan, san’at, muzika, sport sohasida kuchli ehtirosga ega bo’lgan odam albatta katta muvafaqiyatlarga erishadi. Ehtiros bilan ishlaganda odam vaqtning ham o’tganini va charchaganini ham mutlaqo sezmaydi. Shuning uchun ham ehtirosning inson hayotidagi roli g’oyat kattadir. Biroq ehtirosning salbiy, ya’ni jamiyat tomonidan qabul qilingan axloq normalariga to’g’ri kelmaydigan turlari ham bo’ladi. Masalan, ichishga eg’tiros qo’yish, qimorga ehtiros qo’yish, xususiy mulk orttirishga ehtiros qo’yish kabilar. Ana shunday salbiy ehtiroslarga qarshi kurash olib borish va tushuntirish yo’li bilan odamlarni halokatdan saqlab qolish kerak. Haqiqiy ehtiros bolaning maktab yoshidan boshlab ko’rina boshlaydi

Odamning hayotida kayfiyatning roli juda ham kattadir. Chunki kayfiyati amisha tetik, normal bo’lgan odamlarning ishlari ham unumli, barakali bo’ladi. Affekt to’satdan paydo bo’lib, tez orada o’tib ketadigan nihoyatda kuchli hissiy holatdir. Affekt holati yuz bergan paytda odamning ongi xiralashib, fikr qilish qobiliyati susayadi.. Affekt holatidagi harakatlar birdaniga boshlanib ketadi. Lekin shuni unutmaslik kerakki, affekt paytida ham odam ongini yo’qotib qo’ymasligi, o’z harakatlarini ongli idora qilishi kerak.

Ehtiros uzoq davom etadigan, anchagina kuchli hissiy holatdir. Ehtiros ba’zan bir umrga davom etishi mumkin. Ehtirosning ko’tarinki kayfiyatdan farqi shuki, ehtiros hamisha biror ob’yektga, ya’ni ilm egallashga, san’atning ma’lum bir turiga, sportga va shu kabilarga qaratilgan bo’ladi.

Ehtiros odamni ijodiy faoliyatga undovchi kuchdir. Ilm-fan, san’at, muzika, sport sohasida kuchli ehtirosga ega bo’lgan odam albatta katta muvafaqiyatlarga erishadi. Ehtiros bilan ishlaganda odam vaqtning ham o’tganini va charchaganini ham mutlaqo sezmaydi. Shuning uchun ham ehtirosning inson hayotidagi roli g’oyat kattadir. Biroq ehtirosning salbiy, ya’ni jamiyat tomonidan qabul qilingan axloq normalariga to’g’ri kelmaydigan turlari ham bo’ladi. Masalan, ichishga eg’tiros qo’yish, qimorga ehtiros qo’yish, xususiy mulk orttirishga ehtiros qo’yish kabilar. Ana shunday salbiy ehtiroslarga qarshi kurash olib borish va tushuntirish yo’li bilan odamlarni halokatdan saqlab qolish kerak. Haqiqiy ehtiros bolaning maktab yoshidan boshlab ko’rina boshlaydi

Motivatsion operatsiyalar, MOlar motivatsiya sohasiga taalluqlidir, chunki ular xatti-harakatning operant konditsioner bilan qamrab olinmagan tomonlarini tushunishni yaxshilashga yordam beradi. Operant konditsionerligida kuchaytiruvchining vazifasi kelajakdagi xatti-harakatlarga ta'sir qilishdir. Ushbu atamaga ko'ra, kuchaytiruvchi sifatida ishlaydigan stimulning mavjudligi organizmning hozirgi xatti-harakatlarini tushuntirmaydi - faqat bu xatti-harakatni kuchaytirishning oldingi holatlari (bir xil yoki shunga o'xshash vaziyatlarda) tushuntiradi. MOning xulq-atvorni o'zgartiruvchi ta'siri orqali shaxsning hozirgi xatti-harakatiga ta'sir qilish, motivatsiya jumboqining yana bir qismini berish mumkin.

 Rag'batlantiruvchi operatsiyalar - bu ma'lum bir kontekstda o'rganilgan xatti-harakatlarga ta'sir qiluvchi omillar. MO ikkita ta'sirga ega: mustahkamlovchining samaradorligini oshiradigan yoki kamaytiradigan qiymatni o'zgartiruvchi ta'sir va xulq-atvorni o'zgartiruvchi ta'sir, avvalroq jazolangan yoki ma'lum bir ogohlantiruvchi tomonidan mustahkamlangan o'rganilgan xatti-harakatni o'zgartiradi.

 Rag'batlantiruvchi operatsiya kuchaytiruvchining samaradorligini oshirishga olib kelganda yoki o'rganilgan xatti-harakatni qandaydir tarzda kuchaytirganda (masalan, xatti-harakatlarning chastotasi, intensivligi, davomiyligi yoki tezligini oshirish), u o'rnatish operatsiyasi, EO vazifasini bajaradi

Buning keng tarqalgan misoli oziq-ovqatga nisbatan EO vazifasini bajaradigan oziq-ovqat etishmovchiligi bo'lishi mumkin: oziq-ovqatdan mahrum bo'lgan organizm ilgari oziq-ovqat mahsulotlarini olish bilan bog'liq bo'lgan xatti-harakatlarni oziq-ovqat mavjudligida intensivroq, tez-tez, uzoqroq yoki tezroq amalga oshiradi; va bu xatti-harakatlar ayniqsa kuchli tarzda mustahkamlanadi. Masalan, eng kam ish haqi oladigan, kun kechirish uchun bir nechta ishda ishlashga majbur bo'lgan tez oziq-ovqat ishchisi, hozirgi puldan mahrum bo'lganligi sababli (shartli tashkil etish operatsiyasi) ish haqini oshirishga yuqori turtki bo'ladi. Ishchi ko'tarishga erishish uchun ko'p harakat qiladi va ko'tarilish ish xatti-harakatini ayniqsa kuchli mustahkamlovchi sifatida ishlaydi.

 Aksincha, kuchaytiruvchining samaradorligini pasayishiga olib keladigan yoki kuchaytiruvchi bilan bog'liq o'rganilgan xatti-harakatni kamaytiradigan rag'batlantiruvchi operatsiya bekor qiluvchi operatsiya vazifasini bajaradi, AO. Yana oziq-ovqat misolidan foydalanib, oziq-ovqat rag'batlantirilishidan oldin oziq-ovqatning to'yinganligi oziq-ovqat bilan bog'liq xatti-harakatlarning pasayishiga olib keladi va oziq-ovqatni olish va iste'mol qilishning kuchaytiruvchi ta'sirini kamaytiradi yoki butunlay yo'q qiladi. Katta investitsiya bankining boshqaruv kengashini o'ylab ko'ring, u juda kichik foyda marjasi bilan shug'ullanadi va bosh direktorga kompaniya foydasini oshirishga undash uchun yangi rag'batlantirish paketini berishga qaror qiladi. Agar bosh direktor allaqachon ko'p pulga ega bo'lsa, rag'batlantirish to'plami uni rag'batlantirishning yaxshi usuli bo'lmasligi mumkin, chunki u pulga to'ygan bo'lardi. Bundan ham ko'proq pul olish foydani oshirish xatti-harakati uchun kuchli mustahkamlovchi bo'lmaydi va daromadni oshirish xatti-harakatlarining intensivligi, chastotasi yoki davomiyligini oshirmaydi.

Sizning motivatsiyangizga zarar etkazishi mumkin bo'lgan bir nechta narsalarga e'tibor berishingiz kerak. Bularga quyidagilar kiradi:

 Tez tuzatishlar yoki hammasi yoki hech narsa o'ylash. Agar biror narsani darhol tuzata olmasangiz yoki bir vaqtning o'zida hammasiga ega bo'lmasangiz, o'zingizni ishtiyoqsiz his qilish oson. Maqsadlaringizga erishish uchun vaqt kerakligini unutmang.

Bitta o'lcham hammaga mos keladi deb o'ylash. Yondashuv yoki usul boshqa birov uchun ishlagan bo'lsa, u siz uchun ishlaydi degani emas. Agar biror narsa sizning maqsadlaringizga erishishingizga yordam bermasa yoki sizni g'ayratsiz his qilsa, siz uchun yaxshiroq ishlaydigan narsalarni qidiring.

Agar ikki haftadan ko'proq davom etadigan befarqlik va yomon kayfiyat alomatlarini his qilsangiz, shifokoringiz bilan gaplashing. Ba'zida motivatsiyaning doimiy etishmasligi ruhiy tushkunlik kabi ruhiy salomatlik bilan bog'liq bo'lishi mumkin

Foydalanilgan adabiyotla

• O’zbekiston Respublikasining ―Ta’lim to’g’risidagi qonuni. //Barkamol avlod O’zbekiston taraqqiyotining poydevori. –Toshkent; ―Sharq• , 1997, 20-29 betlar.
• Asqarov M, Xaytboyev M, Nishonov M. Pedagogika. Dars. T.׃Talqin, 2008.-289 bet
• Mavlonova R. Pedagogika. -T.: 2002.- 80 str.
• Pirmuxamedova M. Pedagogik mahorat asoslari.- T.: 2001.
• Raximov B. H va boshqalar. Pedagogika. O’quv uslubiy qo’llan. GulDU. 2008
• Xo’jayev N. va boshqalar. Pedagogika asoslari. – T.: 2003. -120 bet
• http://www.edustorng.ru/main/book/pedagogtechno.htm
• http://dl.nw.ru/theories/technologies
• www. ziyonet . uz.
• www . avlony –library. connect uz. 

Tayyorladi: O`rinboyev Sirojiddin

E’tiboringiz uchun rahmat!