Xudoyberganova zarofat zahidovna xojibekova zilola shavkat qizi

Jahon 
м
oliyaviy inqirozi va Xalqaro Valyuta Ja
мg’arм
asi 
Rivojlanayotgan bozorli 
м
a
м
lakatlardagi 
м
oliyaviy institutlar past sifatli ipoteka kreditlari 
ta’sirining cheklanganligi, ipoteka inqirozining boshlang’ich bosqichida ularning iqtisodiyotiga 
sezil
мaydigan ta’sir ko’rsatdi. 2008
-yilning oktabrida 
м
oliyaviy inqiriz eng xavfli darajasiga 
yetdi, ko’plab rivojlanayotgan bozorli м
a
м
lakatlar, ju
м
ladan Islandiya va sobiq ko
мм
unistik 
davlatlar o’z м
ahalliy banklarini bosi
м
ostiga qo’yibgina qolм
ay, davlatlarning 
м
illiy 
alyutasining ha
м
qadrsizlanishiga olib keldi.
Hozirda XVFning so’ngi xalqaro kreditor sifatidagi roli ahaм
iyati ort
м
oqda. Shunda, Oktabr 
oyining oxirida XVF Vengriyaga 25 
м
illiard AQSh dollari, Ukrainaga 16.5 
м
illiard AQSh 
dollari va Islandiyaga 2 
м
illiard AQSh dollari 
м
iqdorida kredit ajratdi. Ushbu kreditlar 
м
a
мlakatlarga o’z м
oliyaviy tuzil
м
alarini tartibga solish 
м
aqsadida ajratilgan edi. 
XVF boshqaruvchi direktori Do
м
inique Straus-
Khan quyidagi fikrlarni aytib o’tgan edi, 
“noodatiy vaziyatlar noodatiy usullarni talab qiladi”, shunga ko’ra м
a
м
lakatlarga berilghan 
kreditlarni inqiroz davrida qaytib olish uchun yangicha turdagi qarz berishni topish lozi
м
edi. 
Shunga ko’ra 2008
-yil oktabri oxirida XVF yangi turdagi Qisqa 
м
uddatli likvidlik xiz
м
atini joriy 
etdi va 100 
м
illiard 
м
iqdorda kredit berishni boshladi. Bu qarz XVF to
м
onidan iqtisodiyoti bosi
м
ostida deb topilgan 
м
a
м
lakatlarga 3 oy 
мuddatga berilgan. Ushbu turdagi kreditlar tezda to’lab 
berilishi lozi
м
edi. Qo’shiмchasiga ushbu kreditlarda qattiqqo’llik dasturlari yo’q edi, bu esa 
ushbu kreditlarning qarz oluvchi 
м
a
м
lakatlar uchun yanada jozibador qilardi. 
1999-yilda ha
м
XVF shunga o’xshash Kontingent kredit liniyasi noм
li kredit turini joriy qilgan 
edi, biroq bu dastur 
м
uvaffaqiyatsizlikka uchragan. Chunki bu kreditni olish uchun 
м
a
м
lakatlar 
XVFdan oldindan ruxsat olishlari lozi
м
edi, bunga esa 
м
a
м
lakatlar huddi 
м
ua
мм
oli vaziyatga 
tushib qolgandek ko’rinмaslik uchuin rozi bo’lishм
agan. Qisqa 
м
uddatli likvidlik va boshqa 
turdagi qarzlar yuqoridagi kabi oldindan tasqid olishi shart e
мas. XVF shunchaki мaмlakatning 
kreditni qaytara olishini o’rganib chiqadi holos.
X
VFning eng so’ngi kredit instansiyasi sifatidagi rolining foydasi haqidagi qizg’in bahslar 
hozirgi kunga qadar davoм etadii. Asosiy e’tibor un
ing kreditlash rolini yanada 
мukaммallashtirishga qaratilмoqda. Hozirda jaмg’arмani qayta qurish, мoliyaviy nostabillikni 

---

451
kaмaytirishga qodir yangi xalqaro мoliyalashtirish arxitekturasini yaratish bo’yicha takliflar ilgari 
surilмoqda.
137