Xudoyberganova zarofat zahidovna xojibekova zilola shavkat qizi

Xalqaro taraqqiyot assotsiatsiyasi
–
(XTA) 1960 yilda rivoj-lanayotgan davlatlarga 
imtiyozli kreditlar ( 0.75% yillik foiz stav-kada) berish maqsadi tashkil etilgan. XTA yiliga 5 
mlrd. dollargacha kredit ajratadi. 
Xalqaro moliya korporatsiyasi
–
(XMK) 1950 yilda rivojlangan mamlakatlarga kapital 
qo’yishni
kengaytirish maqsadida AQSh tashabbusi bilan tuzilgan. XMK XYoTTB dan farqli 
ravishda davlat kafolatisiz yuqori samarador xususiy korxonalarga kreditlar beradi. Kreditlar 15 
yil muddatga loyihaning 20% igacha miqdorida beriladi. Shunday qilib, XMK xususiy sektor 
tomonidan tuzilgan loyihalarni 
qo’shimcha
moliyalashtirishga hamkorlik qiladi. 
Ko’p
qirrali investitsiyalar 
bo’yicha
agentlik kapital 
qo’yilma
-larni siyosiy tavakkalchiliklar: 
urushlar, fuqarolar noroziligi va shartnomalar buzilishi kabilardan himoyalaydi. Bundan tashqari, 
60-yillarda mintaqaviy taraqqiyot banklari paydo 
bo’ladi
. Xususan, 1949 yilda amerikaaro 
taraqqiyot banki tashkil qilinib, unga min-taqaning 27 rivojlanayotgan va 16 rivojlangan 
mamlakatlari kirdi. 1964 yilda Afrika taraqqiyot banki tuzilib unga ham mintaqaning 50 ta 
rivojlanayotgan va 25 ta rivojlangan mamlakatlari kiritildi. 1966 yilda Osiyo taraqqiyot banki (31 
ta rivojlanayotgan, 14 rivoj-langan mamlakatlar) tuzildi. Mintaqaviy banklarning umumiyligi 
ularning maqsadlari va moliyalashtirish uslublarida namoyon 
bo’lib
, kreditlashtirish 
ob’ektlari
: 
infrastruktura qurilishi, portlap, aeroportlar qurilishi sohalari, shuningdek, 
qo’shimcha
va qayta 
ish-lash sanoati hisoblanadi. Mintaqaviy banklarning asosiy maqsadi, iqtisodiy hamkorlikni 
rivojlantirish, rivojlanayotgan mamlakat-lar integratsiyasini chuqurlashtirish orqali eski 
mustamlakachilik-dan xalos 
bo’lishdan
iborat. Evropa investitsiya banki (EIB) 1958 yilda tuzilgan 
bo’lib
, maqsadlari: qoloq tumanlarga 20 yildan 25 yil muddatgacha kredit berish orqali ularning 

---

293
iqtisodiy ahvolini tiklash, davlatlararo loyihalarni amalga oshirish ishlab chiqarish tariflari 
tuzilmasini zamonaviylashtirishdan iborat. 
Evropa tiklanish va taraqqiyot banki (ETTB) 1990 yil 29 mayda tashkil qilindi. Bu tashkilot 
Parijda Markaziy va Sharqiy evropa davlatlarining bozor iqtisodiyotiga 
o’ti
sh munosabati bilan 
hamkor-lik qilish maqsadida ish boshladi. Bankning asoschilari 40 ta mam-lakat: Albaniyadan 
tashqari evropaning barcha davlatlari, shuning-dek, AQSh, Kanada, Meksika, Venesuela, 
Marokash, Misr, Isroil, Yaponiya, Janubiy Koreya, Avstraliya, Yangi Zelandiya va ikki xalqaro 
tashkilot 
–
evropa iqtisodiy jamiyati va evropa investitsiya banki hisoblanadi. ETTB 
o’
z 
faoliyatini 1991 yil apreldan boshladi. Uning 70 mlrd. dollarlik kapitali quyidagicha taqsim-lanadi: 50 
% i evropa hamjamiyati komissiyasiga va 12% 
–
evropa tizimi dav-latlariga, 11,3% boshqa evropa 
davlatlariga, 24% boshqa davlatlarga, shu jumladan: AQSh 
–
10%, Yaponiya 
–
8,52%, Sharqiy va 
Markaziy evropa davlatlariga 
–
13,7%, Rossiya Federatsiyasiga 6% miqdoridagi kapital 
to’g’ri
keladi. 
ETTB ning maqsadi 
–
Markaziy va Sharqiy evropa davlatlarida tarmoq infratuzilmasiga kapital jalb 
qilishni 
rag’batlantirishda
etakchilik qilish, kreditlash bilan birga, 
bank G’arb sanoatchilariga Sharqdagi 
bozorlarni egallashda mavjud tavakkalchi-
liklarni bartaraf qilishda ko’mak
lashishdan iborat. Bu, 
o’z 
navbatida, Sharqiy evropa davlatlarining iqtisodiy va valyuta barqarorligiga erishish va uning 
mustahkamlanishiga yordam beradi.