Xudayberdiyeva nigora

---

XUDAYBERDIYEVA NIGORA
Mavzu: Syujet va kompozitsiya

---

Reja:
I.Kirish
1)Syujet va kompozitsiya haqida umumiy tushuncha
II.Asosiy qism
1)”Yasama”, “Tayyor”, “Sayyor” syujetlar
2)Syujet tiplari, tarkibiy qismlari
3)Kompozitsiya texnikasi va elementlari
III.Xulosa
1)Syujet va kompozitsiya asarning g’oyaviy-badiiy
mazmunini ochishda tutgan o’rni

---

Syujet (frans.-predmet,mazmun,narsa) badiiy asar mazmunini
tashkil etadigan,bir biri bilan o`zaro bog`liqlikda kechadigan
qahramonlar o`rtasidagi aloqalardan tarkib topgan tizim.Barcha
epik,dramatik liroepik turdagi badiiy asarlarda syujet mavjud
bo`ladi.Har bir adabiy turda syujet o`ziga xos harakterga ega.Ko`pgina
lirik asarlarda ko`zga yaqqol tashlanib turadigan syujet tizimi
yo`q.Ulardagi his-tuyg`u,o`y kechinmalar rivoji qaysidir ma`noda lirik
asar syujetini tashkil etadi.Ayrim adabiyotshunoslar syujetlilik
umuman lirik turga xos xususiyat emas,deb hisoblaydi.Chunki lirik
asarda voqealar tizimi bo`lmasligi ham mumkin.Ayni chog`da,syujet
faqat voqealar tizimidan ham iborat emas.Badiiy asar syujeti
ekspozitsiya,tugun,voqealar rivoji,kulminatsiya,yechim singari bir
qator unsurlardan tarkib topadi.Ba`zi adabiyotshunoslar prolog va
epiloglarni ham syujet elementi sifatida ko`rsatadilar.Syujet
kompozitsiya,konflikt,fabula kabi adabiy tushunchalar bilan ham
mustahkam bog`langan. Kompozitsiya (lotincha, tuzilish, birlashish,
bog`lanish) badiiy asarning mazmunan,harakteri va maqsadi jihatidan
bog`langan qismlarning joylashishi.

---

Adabiyotda kompozitsiya-asarni badiiy shakllantirishga xizmat
qiladigan turli qismlarning holati, o`zaro bog`liqligi, voqea, harakter -
obrazlar, lirik chekinishlar,tavsilotlar bayoni va shu kabi ma`lum
maqsadga bo`ysundiriladi.Asar kompozitsiyasining yaxlitligi uning
asosiy
shartidir.Badiiy
asar bu
murakkab
yaxlit,bir qator
tasvirlar,ularning harakatlari zanjiri,ular bilan sodir bo`ladigan
hodisalar.Yozuvchi hikoyaning bu alohida elementlarining barchasini
o`quvchi uchun izchil va uyushgan bir butun sifatida tashkil qilishi
kerak.Bunisi,asarning tashkil etilishi,mutanosibligi va izchilligi,adabiy
tanqidda uning barcha qismlari va elementlarining nisbati odatda
kompozitsiya deb ataladi.A.I.Revyakin kompozitsiyaga quyidagicha
ta`rifni beradi:”Tarkibi (latdan…compasitio qo`shish,kompozitsiya
,komponento-qo`shish,tuzish)-badiiy asarning qurilishi,yasvirda aks
ettirish,tartibga solish vositalarining ma`lum tizimi,ularning hayotiy
jarayonini tavsiflovchi aloqalar va munosabatlar”.Hayotni adabiy va
badiiy aks ettirishning asosiy birligi xarakter bo`lgani uchun,badiiy
asarning kompozitsiyasini aynan unda tasvirlangan personajlar bilan
bog`liq holda tushunish mumkin.

---

Foydalanilgan adabiyotlar:
1)Borev Yu.B.Estetika.Adabiyot nazariyasi:atamalarning ensiklopedik
lug`ati.-M,2003
2)L.M.Krupchanov.Adabiy tanqidga kirish;darslik.-M,2003
3)L.I.Timofeev.Adabiyot nazariyasining asoslari.-M,1976
4)D.Quronov.Adabiyotshunoslikka kirish
5)www.arxiv.uz
6)www.ziyouz.com
7)D.Quronov.Badiiyat sirlari.Tafakkur,1998
8)D.Quronov.Istiqlol dardi.-T,2000

---

Document Outline

• Xudayberdiyeva Nigora
• Слайд номер 2
• Слайд номер 3
• Слайд номер 4
• Слайд номер 5