Xtmfmt va te bo’limiga qarashli umumta’lim maktabi o’qituvchisi ning

26-TEMA: AMIR TEMUR ULLI SARKARDA.

Á mir Temur - ullı shaxs, kuragi jerge tegmagan sarkarda, iri mámleketlik ǵayratkeri,nızamshı, talantli arxitektor, arator, psixolog, usınıń menen birge el-jurtın, xalqini súygen jáne onı belgilii jáhán etken insan.  Ámir  Temurdıń  tariyxı  kóp qaplıq kitaplar jazıwǵa arzıydı.  Ǵárezsizlikke erisiwge  shekem bunı ámelge asırıw  múmkinshiligine  iye emes edik.  Sebebi kommunistlik ideya buǵan jol bermadi. Ámir  Temurdıń ózi kewilge tiyiwlenip dóhmetu balelerge qaldı

Shukirler bolsin , ǵárezsizlik sebepli kóp mıń jıllıq  bay  tariyxımizni,  atap aytqanda ullıbabamızlar Ámir Temurdı  úyreniw múmkinshiligine iye boldıq.
Ámir Temur 1336 jıldıń 9 aprelida Qalası sabzning Xo'ja  Aldıńǵı awılıda tuwılıw taptı.Temurdıń yoshligi hám jigitlik jılları mámleket salmaqli sociallıq-siyasiy jalǵann isken jesine túsip qalǵan bir dáwirde keshti.
Uzaq hám qıyın gúreslerden keyin Ámir Temur óz raxiplerin jeńip, hákimiyattı qolǵakirgizdi. Mayda,  tarqaq feodallardı birlestirip, oraylasqan mámleketlik dóretiw etdi,mámlekette ekonomikalıq hám materiallıq ózgerisler etdi.
Ámir Temurdıń tariyx aldındaǵı xızmeti benihoyat úlken. Birinshiden ol mámlekettejoqarıda aytqanimizdek kúsheyip ketken feodal bóliniwka toqtatıw berip, el-jurttı óz tug'iastına birlestire aldı, oraylasqan  iri feodal mámleketin jarattı. Bunıń menen ónermentshilik,sawda-satıq hám mádeniyat rawajlanıwıǵa  bekkem jay jaratıp berdi. Búgin «Temur hámTemuriylar mádeniyati», «Temuriylar mámleketi», «Temuriylar mádeniyati», «Ullıbek hámSamarqand astranomiya mektep», «Navoiy» hám  «Bobur» sıyaqlı qutlı sózlerdi tekǵana ózbektiń, bálki jáhán xalıqları dóretpeleri  betlerinde ushratar  ekenbiz, bul gáplerdiń jayinda álbette Ámir Temurdıń úlken xızmetlerin  turadı. Ekinshiden,  Ámir Temur, ózi  bilip bilmesdenbe, lekin bir qatar xalıqlar hám jurtlardı kolonizatorlar zulmidan azat  bolıwına járdem berdi. Mısalı, sol dáwirdń eń qúdiretli hukmdarlarinan esaplanǵan Boyazid Jıldırımdı tar-mar keltirip, Bolqon yarım atawı hám Evropa xalıqlarına azatlıq baǵıshladi;  Altın Ordaxoni  Toqtamıwdı eki ret tar-mar etip, Rossiyanı mangollar húkimranlıǵınan qutuliwini derlik  300 jılǵa  tezlestirdi.
Ámir Temur zamanında jazılǵan dóretpelerdi qunt menen oqisaq,  úyrensek, onıń kóp jaqsı páziyletleri: tuwrılıq, qayi’r-saqawatlılıq, el-jurtǵa miyir-muhabbat hám basqalardı bilipalıwımız múmkin. Ámir Temurdıń «Temur áneydeyleri», Qaǵıydaiddin Shomiy, Sharofiddin Ali Yazdiylarning «Jeńisnoma» lari, Ibn Arabshohning «Temur haqqındaǵıxabarlarda táǵdir ájayıbatlari» hám basqa dóretpelerde keltirilgen sahıpqırannıń ibratlı jumısları, pántleri hám násiyatlarınan  da onıń kimligini bilip alsa boladı. Bular el-jurt hám puqaralardıń  uwayımı, puqaraparwarliq, miyir-qayır-saqawat, qońsılaslıqqa ámel qılıw hám aqır-aqıbetde, mártlik  hám qaharmanlıq haqqındaǵı nasiyatlar bolıp tabıladı