Xronologiya va metrologiya” fanidan O`quv uslubiy majmua

O’zbekiston Respublikasi
Oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi
Al-Xorazmiy nomli Urganch Davlat universiteti
«TARIX» kafedrasi

“Xronologiya va metrologiya” fanidan

O`QUV - USLUBIY MAJMUA

200000 – Gumanitar fanlar va fanlar ta’lim sohasi

52202000 – Tarix bakalavr yo’nalishlari uchun


Urganch – 2012

Artiqоv Х. “Xronologiya va metrologiya” fani bo`yicha o`quv-uslubiy majmua . Urganch, Urganch Davlat Univеrsitеti, 2012 yil.

O`quv-uslubiy majmua “Xronologiya va metrologiya” fanini oqitadigan oliy o`quv yurtlari va uzluksiz ta’lim tizimidagi Tariх bakalavriat yo`nalishidagi o`quv muassalarining profеssor o`qituvchilari va talabalari uchun mo`ljallangan.
Tuzuvchi: “Tarix” kafedrasi o`qituvchisi: Artiqov X.
o`qituvchi: Nurullaeva Sh.
Taqrizchilar: t.f.n. O’. Abdullaev
t.f.n. Q. Masharipov

© Urganch Davlat Univеrsitеti, 2012.

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI


OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI


AL-ХОRAZMIY NОMLI URGANCH DAVLAT
UNIVЕRSITЕTI

“TARIX” KAFЕDRASI

XRONOLOGIYA VA METROLOGIYA
FANIDAN
О‘QUV DASTURI

200000 – Gumanitar fanlar va fanlar ta’lim sohasi

52202000 – Tarix bakalavr yo’nalishlari uchun


URGANCH - 2012
KIRISH


Kursning maqsad va vazifalari.
Xronologiya fanining maqsad va vazifalari. Tarixiy va astronomik xronologiY. Qadimgi davlatlarda (Bobil, Misr, Gretsiya, Rim) xronologiyaning vujudga kelishi. Eratosfen, Ptolomey, Varron, Senzorin, Kalipp, Makrobiylarning xronologiya fani rivojiga qo'shgan hissalari. Xronologiya faniga oid asosiy manbalar. Beruniyning “Qadimgi xalqlardan qolgan yodgorliklar”, “Hindiston”, “Qonuni Masudiy” va Umar Hayyomning “Navro'znoma” asarlari.
Tarixiy xronologiyaning fan sifatida vujudga kelishi. J. Skalliger, Mendeleyev, N.Stepanov,M. Ulug’bek, З.М.Воbиг, Ahmad al-Farg'oniy, Mahmud Qoshg'ariy kabi buyuk olimlarning fan taraqqiyotiga qo'shishgan hissasi.
Abu Rayhon Muxammad ibn Ahmad al-Beruniyning. «Osor-al-boqiya» asari .
XX asrda xronologiya fani. Tarixiy xronologiyada xisoblash texnikalarining qo' llanilishi va ahamiyati.
Respublikamizda mustaqillikka erishilgach tarixiy xronologiya sohasida olib borilgan ishlar. O'rta Osiyo хalqlari tarixiy xronologiyasini chuqur va to'laqonli o'rganishga imkoniyatining paydo bo'lishi.
Kalendar tushunchasi. Kalendaming tabiat xodisalari bilan bog'liqligi.
Vaqt o'lchovining dastlabki shakllari. Kun, hafta oy tushunchalari va ularning ijtimoiy hayotga tadbiq qilinishi. Qum va suv soatlarining Misrda qo'llanilishi. Qadimgi Bobil quyosh soati. Anaksimandr Miletskiyning quyosh soati.
“Kalendar”- qarz daftari. Ilk jamiyat rivojining birinchi bosqichida kun va tun almashuvi. Bahorgi va kuzgi teng kunliklar asosida vaqtni hisoblash. Yillar va to 'rt yetti mavsum.
Kalendar turlari. Oy, Quyosh, oy- quyosh kalendari. Oy kalendarlari va oy fazolarining o'zgarishi. Musulmon xalqlarida oy kalendarining ishlatilishi. Oy-quyosh kalendari. Oy fazalarining almashuvi va quyoshning yillik harakati. Oy kalendarlarining Bobil, Qadimgi Xitoy, Gretsiya va Rimda qo'llanilishi. Martsedoniy oyi. Moisey qonuni. 19 yozlik siklik sistemasi 19 quyosh yili va 235 oylari orasidagi farq. Bobil hukmdori Xammurapining eramizgacha 1760 yilda kalendar oylari to'g'risidagi farmoni. Nabonasar davrida kalendardagi o' zgarishlar.
Quyosh kalendari va quyoshning yillik harakati. Misr Hindistonning ba'zi xududlarida va Markaziy Amerikada quyosh kalendarining ishlatilishi. Quyosh kuni.