Xristianlikning vujudga kelishi

tarixida   Xristian   dini.  XI  asrning   oxirida   xristianlikning   Sharqqa   tomon   harakati   va   tarqalishi
ommaviy tus oldi. Bu dinni mahalliy aholi orasida tarqatuvchilar Sharqning ayrim viloyatlariga
ilgariroq kirib borganlar. 280 yildayoq Talos (Marke) cherkovlari qurilib bo’lgan, Samarqandda
(310 yildan), Marvda (334 yildan), Hirotda (430 yildan), Xorazmda, Marida va O’rta Osiyoning
boshqa shaharlarida episkopik, kafedra, missiyalar, keyinchalik Samarqandda, Maroda (430 yillar),
Hirotda   (658   yillar)   episkoplikdan   iborat   diniy   hududiy   jamoalar,   birlashmalar   bo’lgan.
Xurosonliklar   va   sug’diyonaliklar   zardushtiylar,   monaviylar,   buddaviylar,   bilan   bir   qatorda
xristianlar ham bo’lgan. 
O’rta Osiyo territoriyasida islomning tarqalishi davrlarida islom bilan xristianlik o’rtasidagi
ziddiyatlar,   kelishmovchiliklar   keskinlasha   boshladi.   Biroq,  X  asrgacha   Samarqand,   Xorazm,
Toshkent viloyatlarida xristianlarning manzilgohlari bo’lgan. Hatto Beruniy yashagan davrda ham
(973-1056) Marvda provoslav metropoliyasi bo’lgan.
Ana   shu   davrda   xristianlik   Kavkazda   ham   tarqala   boshladi.  Armaniston  (301  yil)  va
Gruziyada (318 yili) davlat diniga aylanadi. Ozarbayjon va Janubiy Dog’iston territoriyasida IV-VII
asrlarda hukmron din hisoblangan.