Xotira, xotiraning nerv fiziologik asoslari Tayyorladi: Abdusattorova Nilufar

SO’ Z–MANTIQIY XOTIRA

• So'zlar bo'lmasa fikrlar ham bo'lmaydi. Shuning uchun ham fikrlarimizga xos xotira shunchaki mantiqiy xotira deb bilmay, balki so'z mantiq xotira deb ataladi. So'z-mantiqiy xotirada ikkinchi signal tizimi asosiy rol o'ynaydi. So'z- mantiqiy xotira iisongagina xos xotiraning maxsus turidir.

IXTIYORIY VA IXTIYORSIZ XOTIRA

• Faoliyat maksadga qarab xotira ixtiyorsiz va ixtiyoriy turlarga bo'linadi. Muayyan maqsadsiz biron narsani esda olib qolish yoki eslash, ixtiyorsiz esda olib qolish va iktiyorsiz qayta esga tushirish ixtiyorsiz xotira deb ataladi. 

Asosiy farqi

• O'z oldimizga maqsad qo'yib esda olib qolsak, bu ixtiyoriy deb ataladi. Xotiraning ixtiyoriy va ixtiyorsiz turlari xotira tarakkiyotining 2 ta ketma—ketboskichlarinii tashkil etadi. Ixtiyorsiz xotira turmushimizda katta o'rin egallaydi. Ixtiyorsiz xotirada biz xech qanday irodaviy kuch sarflaymiz, hech qanday maqsad qilib qo’ymaymiz.

QISQA MUDDATLI VA UZOQ MUDDATLI XOTIRA

• Ma'lum bir material xotirada mustahkamlanishi uchun material sub'yekt tomonidan ishlab chiqarilishi kerak. Bu jarayon hozirgina bo'lib o'tgan hodisaning sub'yektiv jihatdan "aks-sadosi" sifatida yechiladi. Biz xotira mobaynida hozir bevosita idrok qilmayotgan, go'yo ko'rishda, eshitishda davom etamiz.

Juda ko'p qaytarishlar va qayta tiklashlar natijasida materialni o'zaro muddat davomida esda saqlab qolish harakteri bo'lgan uzoq muddatli xotiradan farq qilgan holda, qisqa muddatli xotira bir marta hamda juda qisqa vaqt oralig'ida idrok qilish va shu ondayok, qayta tiklashdan so'ng juda qisqa muddatli esda olib qolish bilan harakterlanadi. Operativ xotira tushunchasi inson tomonidan bevosita amalga oshirilayotgan aktual harakatlar, operasiyalar uchun himmat qiluvchi onomik (xotira) jarayonlarini bildiradi. Xotiraning operativ birliklari deb ataladigan anashu qismlarning hajmi malum bir faoliyatni muvaffaqiyat bilan bajarishga muhim ta'sir ko'rsatadi. Operativ xotirada qisqa muddatli, ham uzoq muddatli xotira materiaalaridan kelib qo'shiluvchi "ishchi qotishma" hosil bo'ladi.