Xorijiy mamalakatlar iqtisodiyoti va mamlakatshunoslik

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

58

 

---

4 

 

KIRISH 

 

Mavzu  dolzarbligi. 

XX  asrning  oxirlarida  Osiyoning  g’arbiy  qismida 

joylashgan  mamlakatlar  tomonidan  mavjud  neft  xomashyosining  eksporti  evaziga 

jamg’arilgan yirik kapitalga ega bo’lgan mamlakatlar jahon xo’jaligida moliyaviy 

jihatdan  alohida  o’z  o’rniga  ega  bo’ldilar.  Masalan  Fors  Ko’rfazi  hudududagi 

Saudiya  Arabistoni  mamlakatining  aynan  iqtisodiy  taraqqiyoti  neft  xomashyosi 

eksporti  evaziga  olingan  xorijiy  valyutalar  tushumining  milliy  iqtisodiyotning 

boshqa sohalarini rivojlantirishga yo’naltirdi.  

Saudiya  Arabistoni  XX  arsning  90-yillarida  kichik  ,,iqtisodiy  mo’jiza”  ga 

erishgandan  so’ng  jahon  xojaligida  o’z  o’rniga  ega  bo’lib  bordi.  Shu  o’rinda 

Saudiya  Arabistonining  mintaqa  iqtisodiyotida  muhim  o’rin  egallaganini  alohida 

takidlash lozim, xususan Saudiya mintaqa va jahonda yirik neft va gaz zaxiralariga 

ega bo’lib OPEC (Neft eksport qiluvchi mamlakatlar tashkiloti) tashkilotida asosiy 

neft  narxlari  ustidan  nazorat  qiluvchi  mamlakat  hisoblanadi.  O’zbekiston 

Respublikasi  Prezidenti  I.A.  Karimov  ta’kidlaganidek  “Saudiya  Arabistoni 

iqtisodiy jihatdan yuqori salohiyatga ega bo’lib jahon neft bozorida o’z o’rniga ega 

mamlakatdir”

1

.  

Saudiya Arabistonini Fors ko’rfazi mintaqasida iqtisodiy salohiyati nisbatan 

qolgan  mamlakatlardan  yuqori  va  mintaqadagi  FKADHK  tashkilotida  muhim 

o’ringa ega. Mintaqada Saudiya Arabistoni boshqa mamlakatlarga nisbatan qishloq 

xo’jaligi  va  sanoat  tarmoqlarini  rivojlanishi bo’yicha  yuqori  o’rinlarda turib  Fors 

ko’rfazi mintaqasini jahon neft va gaz bozorida ham muhim rol o’ynashiga asosiy 

sabab  Saudiyada  yirik  neft  va  gaz  konlarining  mavjuligida.  Mintaqa  eksporti  va 

importi    hajmida  Saudiyaning  ulushi  yuqori    bo’lib    2008-2009  yillarda  Fors 

ko’rfazi mamlakatlari yalpi eksportining deyarli 50% ga yaqini Saudiya hissasiga 

to’g’ri keldi. OPEC tashkilotiga a’zo Fors ko’rfazi mamlakatlarini 2012-yilda neft 

eksporti  hajmi  645  mlrd.  AQSh  dollar  bo’lgan  bo’lsa  shuning  deyarli  60%  ga 

yaqini  Saudiya  Arabistoni  hissasiga  to’g’ri  keladi.  Shu  yili  Fors  ko’rfazi 

                                                           

1

 I.Karimov. O’zbekiston-Saudiya Arabistoni: investitsion hamkorlikning rivojlanishi // “Xalq so’zi”, 04.06.2009 y.

 

---

5 

 

mintaqasinining YaIM miqdori 1,13 trln. dollarni tashkil etgan bo’lsa shuning 42% 

ga yaqini Saudiya Arabistoni hissasiga to’g’ri keladi.