Xorazmshohlar davri davlat ramzlari

XORAZMSHOHLAR DAVIDA DAVLAT RAMZLARIDAN BIRI HISOBLANGAN MAXSUS KUY YOKI MUSIQA OHANGI (BU BUGUNGI KUNDA MADHIYAGA TO‘G‘RI KELADI)
Xorazmshohlarda saroyi yoki hukmdor o‘tovi oldida davlat orkestrining ijrosidagi musiqa Nashid (nevbet) deb ataladi. Hukmdorlik belgisi bo'lgan bu Nashid (nevbetdan) tashqari, zodagonlar, vazirlar yoki tobe hukmdorlar ham Nashid (nevbet) chalishlari mumkin edi. Biroq hukmdorning uyg‘onishida va hukmdorlar uchun har kuni namoz vaqtida Nashid (nevbet) kuzatilgan bo'lsa, viloyatlarda mazkur Nashid kuyi kun davomida uch marotaba chalingan. Nashid kuyi oddatdagidan tashqari hollarda yurishlardan oldin, sultonning jamoat joyidagi murojatlari, elchilarning kutib olish vaqtida va bayramlarning boshlanish vaqtida hukmdor ruxsati haqidagi farmonni jarchilar tomonidan eshittirilgandan so‘ng Nashid kuyi musiqachilar tomonidan chalingan.¹³
Sulton “Zulkarneyn Nevbeti”ni o‘ziga yarasha yangrar edi. Manbalarimizda “Nevbet-i Zülkarneyn” nomi bilan tilga olingan bu nevbet yigirma yetti nog‘ora bilan ijro etilgan. Ammo bu oddiy nog‘oralar emas edi. Ularning har biri tilla bilan bezatilgan va turli xil taqinchoqlar bilan bezatilgan. Nevbet uchun ajoyib tarzda bezatilgan burchaklarga hamrohlik qiladigan mollar ham ehtiyotkorlik bilan tayyorlangan va oltin, marvarid va boshqa ko'plab qimmatbaho toshlar bilan bezatilgan.¹⁴

1 Bahaeddin Ögel, Türk Kültürünün Gelisme Çağları, s.287-291.

2 Nasafiy. 275-bet.

3 Juvayniy, 279-bet. Mirxond. T. IV. 132-bet.

4 Juvayniy, 272-bet

5 O‘sha asar. 392.

6 Ibn Al-Asir. T. XII. 147-bet.

7 Juvayniy. 370-bet.

8 Ibn Haldun. T. CII. 5-bet.

9 Nasafiy. 189-bet.

10 Juvayniy. 375-bet.

11 Nasafiy. 33-bet.

12 H.G. Farmer, “Tabl-Hâne”, .A., C:XI, s.604-605; H.G. Farmer, “Nevbet”, .A., C:IX, s.220; Ayrıca, Türkler’de nevbet ve mehterin tarihi süreci için bkz. Bahaeddin Ögel, Türk Kültür Tarihine Giri, C.VIII, Ankara 1991. 134.

13 Osha asar. 141.

14 Nasafiy. 33-34betlar.