Xorazm viloyati Turoqqal’a tumani xtb ga qarashli 8-son maktabining biologiya fani o’qituvchisi Matkarimova Lutfiya Gofurovna

Irsiy kasalliklar va ularning turlari.
Zamonaviy biologiyaning asosiy muammolaridan biri organizmning rivojlanishini boshqarish yo`llarini bilib olishdir. Irsiyat organizmlarning o`z belgi va xususiyatlarini nasldan-naslga o`tkazish xossasidir. Irsiyat tufayli organizmning belgi - hususiyatlari nasldan-naslga o`zgarmagan holda o`tadi. Organizm belgi - hususiyatlarining bir qancha avlodda turg`un saqlanib kelishi irsiyatning bir tomoni bo`lib, ikkinchi tomoni organizmlarning ontogenezida ma'lum moddalar almashinuvini harakterini va rivojlanish tipini ta'minlashdir. Bularning hammasi irsiyat tufayli aniqlanadi. Har bir organizmning aniq rivojlanish tartibi uning irsiyati bilan aniqlanadi. Aks holda organizmlar avlodida o`zgarish vujudga kelgan bo`lur edi. (Masalan bug`doydan arpa, tovuqdan o`rdak). Organizmning ikki hususiyati - irsiyat va o`zgaruvchanlikni o`rganadigan fanga genetika fani deyiladi. Zamonaviy genetikaning vujudga kelgan vaqti 1865 yil hisoblanadi, shu yili chex olimi Gregor Mendel o’simliklar ustida turli tajribalar o’tkazib, irsiyat va o’zgaruvchanlikni o’rgandi. Afsuski, Mendelning bu buyuk ishlariga zamondoshlari munosib baxo bera olmadi. O`z tajribalarida xuddi shunday natijalarni olgan golland olimi De Friz unitib yuborilgan Mendel tajribalarini qayta tahlil qilib, uning tadqiqotlarini to`la to`kis tasdiqladi. Shunday qilib, Mendel qonunlari tan olindi va genetika faniga asos solindi.

Retsessiv gen kasalliklari geterozigota holda fenotipda namoyon bo’lmay ,yashirin holda faoliyatsiz bo’lib,kasallik rivojlanmaydi.Retsessiv gen genotipda geterozigota holatida yashirincha saqlana borib,uning keyingi avlodlarida gomozigota holatiga kelib ,gen kasalligining paydo bo’lishiga sabab bo’ladi.Retsessiv gen kasalliklariga fenilketonuriya, albinizm,gemofiliya, daltonizm kabilarni misol qilish mumkin.

• Retsessiv gen kasalliklari geterozigota holda fenotipda namoyon bo’lmay ,yashirin holda faoliyatsiz bo’lib,kasallik rivojlanmaydi.Retsessiv gen genotipda geterozigota holatida yashirincha saqlana borib,uning keyingi avlodlarida gomozigota holatiga kelib ,gen kasalligining paydo bo’lishiga sabab bo’ladi.Retsessiv gen kasalliklariga fenilketonuriya, albinizm,gemofiliya, daltonizm kabilarni misol qilish mumkin.