Xorazm ma’mun akademiyasi axborotnomasi – /2019 Ўзбекистон республикаси фанлар

Keywords: family business, family, distribution of roles, owner, management, hierarchical model, 
three-level model of family business. 
Оилавий тадбиркорлик кўплаб давлатлар иқтисодиётида етакчи ўрин эгалайди. Чунки ҳар 
қандай давлат фаровонлигининг асосини оилавий бизнес ва хусусий тадбиркорлик сектори белгилаб 
беради. Бу борада Америка, Осиё ва Европа мамлакатларининг илғор тажрибаларини кўрсатиб ўтиш 
мумкин. Буюк Британияда у барча фирмаларнинг 75 фоизини қамраб олиб, аҳолининг ярмини иш 
билан таъминлайди ва ЯИМнинг қарийб 50 фоизини ишлаб чиқаради. Европа Иттифоқи 
мамлакатларида барча корхоналарнинг 85%, АҚШда эса - 90%ини оилавий корхоналар ташкил этади. 
Италияда 2-3 кишидан иборат оилавий ҳунармандчилик корхоналари жами экспортнинг 18 фоизини 
ташкил қилади. Шуни алоҳида таъкидлаш жоизки, илғор мамлакатлардаги ҳар қандай хўжалик 
юритувчи субъектлар оилавий хисобланади. 
Ўзбекистонда ҳам миллий иқтисодиётнинг барқарор ўсишини таъминлашда тобора муҳим ўрин 
тутаётган кичик бизнес ва оилавий тадбиркорликни қўллаб-қувватлаш ва ривожлантиришга алохида 
аҳамият 
берилмоқда. 
Бу 
борада, 
“2017-2021 
йилларда 
Ўзбекистон 
Республикасини 
ривожлантиришнинг бешта устувор йўналиши бўйича Ҳаракатлар Стратегияси”нинг 3-устувор 
йўналишида кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик ривожини рағбатлантириш вазифаси белгилаб 
қўйилган [1].
Зотан, мамлакатимиз иқтисодиётининг барқарор ривожланиши кўп жиҳатдан кичик 
бизнес ва оилавий тадбиркорликнинг истиқболи билан чамбарчас боғлиқдир. Шулардан келиб чиқиб, 
ушбу соҳани қўллаб-қувватлашнинг самарали механизмлари жорий қилинмоқда. Хусусан, уларни 
қўллаб-қувватлашда амалдаги норматив-ҳуқуқий базани такомиллаштириш каби чора-тадбирлар улар 
фаолиятининг самарадорлигини оширишда муҳим омил сифатида қаралмоқда. 
Ўзбекистон Республикасининг “Оилавий тадбиркорлик тўғрисида”ги Қонунига кўра, оилавий 
тадбиркорлик чекланган, кам сонли ишчилар билан характерли субъект сифатида таснифланган. 
Кўрсатиб ўтилган шароитда, унинг чекланган имкониятлари доирасида юқори самарадорликга 
эришиши қийин кечиши тайин. Чунки, бизнесни юритиш жараёнида корхона бошлиғининг оила 
аъзолари ва ёлланма ишчилари ўртасидаги оддий меҳнат тақсимоти масаласи ҳамон ноаниқлигича 
қолмоқда. Бу эса меҳнат муносабатларининг такомиллашиб, ривожланиб бориши шароитида оилавий 
тадбиркорликни ташкил этиш ва бошқаришда оила аъзолари ва ёлланма ишчиларининг ролини 
таснифлаш заруратини келтириб чиқармоқда. Муаммога бундай ёндошиш хўжалик юритишнинг 
мазкур турида меҳнат жараёнини самарали ташкил этиш ролларни тўғри таснифлаш билан боғлиқ 
деган фаразни илгари суради.
Оилавий тадбиркорлик мохиятига кўра, кичик бизнеснинг алохида шакли бўлиб, бир оила 
аъзолари ва уларнинг қариндошлари ўз корхоналарининг мулкдорлари ва ходимлари эканлиги билан 
бошқа турдаги тадбиркорликдан ажралиб туради.
Оилавий тадбиркорликнинг ривожланган мамлакатлар иқтисодиётидаги аҳамиятли роли, ушбу 
соҳани тадқиқ этишга бўлган қизиқишнинг ортиб боришига сабаб бўлмоқда. Бугунги кунда ушбу соҳа 
муаммоларига бағишланган халқаро миқёсда учта махсус журнал нашр этилмоқда: Journal of Family 

---