|
ona
Annotatsiya. Maqolada mustaqillik yillarida muqaddas qadamjolarni qayta tiklanishi
masalasi dolzarb ahamiyat kasb eta boshlaganligi, shu jumladan Qo
’
qon xonligining madaniy
yodgorligi hisoblanadigan Norbo
’
tabiy madrasasi qurilish tarixi yoritib beriladi.
Kalit so
’
zlar: tarixiy-me
’
moriy obida, madrasa, xonlik, baland bino, hujra, qurilish uslubi.
Аннотация
.
В статье подчеркивается важность восстановления священных мест за
годы независимости, в том числе истории строительства медресе Норботабий,
культурного памятника Кокандского ханства.
Ключевые слова:
историко
-
архитектурный памятник, медресе, ханство, высотное
здание, комната, стиль строительства.
Abstract. The article highlights the importance of the restoration of sacred sites during the
years of independence, including the history of the construction of the Norbotabiy madrasah, a
cultural monument of the Kokand Khanate.
Keywords: Historical and architectural monument, madrasa, khanate, high-rise building,
cell, construction style.
Yurtimiz qadimdan insoniyat tamadduni beshiklaridan biri hisoblanadi. Birgina davlatchilik
tariximiz uch ming yillik davrni o
’
z ichiga qamrab oladi. Bu davr oralig
’
ida yurtimiz sha
’
nini
yuksaklikka ko
’
tara olgan davlatlar, buyuk hukmdorlar, davlat arboblari, sarkardalar, olimlar va o
’
z
kasbining jonkuyar ustalari yashab, biz avlodlar uchun juda ko
’
p tarixiy meroslar qoldirganlar. Ana
shunday vatanimiz taraqqiyotida muhim o
’
rin egallagan davlatlardan biri bo
’
lgan Qo
’
qon xonligida
ham o
’
z vaqtida juda ko
’
plab tarixiy-me
’
moriy obidalar bunyod etilgan. Birgina xonlik poytaxti
o
’
zida qirqta madrasa, ko
’
plab xonaqoh, masjid, karvonsaroy, maqbara va xon o
’
rdalari bunyod
etilgan. Qo
’
qon xonligi davrida qurilgan tarixiy obidalarning bizga aksari qismi yetib kelgan. Shu
boisdan Qo
’
qon shahri tarixiy yodgorliklar soni jihatdan O
’
rta Osiyo shaharlari orasida Samarqand,
Buxoro va Xiva shaharlaridan keyingi to
’
rtinchi o
’
rinni egallaydi.
Qo
’
qon xonlari va yuqori martabali amaldorlar, davlatmand boylar orasida ayniqsa
madrasalar qurilishiga alohida e
’
tibor bilan qaralgan. Shu bois poytaxtda qirqta, Marg
’
ilonda o
’
nta
madrasa mavjud bo
’
lgan. Ularga Jome, Madalixon, Pirmuhammad yasovul, Haqquli mingboshi,
Madrasayi mir, Mingoyim, Hokimoyim, Sulton Murodbek, Hazrati kalon sohibzoda, Mo
’
yi
muborak kabi bir qator madrasalarni misol qilib keltirishimiz mumkin. Bu madrasalar orasida xalq
o
’
rtasid
a “Madrasayi Mir”,
- deb nom olgan Norbo
’
tabiy madrasasi alohida ahamiyatga egadir.
Qo
’
qon xonligi tarixida o
’
chmas iz qoldirgan Norbo
’
tabiy 1749-yilda Qo
’
qon xoni
Abdukarimbiyning o
’
g
’
li Abdurahmonbiy oilasida dunyoga keladi. Abdukarimbiy o
’
limidan so
’
ng
taxtga Abdurahmonbiy o
’
tkazilgan bo
’
lsa ham, unga uzoq vaqt xonlik qilish nasib qilmaydi.
Norbo
’
tabiy esa XVIII asrning 60- yillarida xonlikda yuz bergan kurashlar natijasida xonlik taxtini
egallaydi. Ayrim manbalarda uni (1753-1798) yillarda xonlik qilgan deb aytilsa, boshqalarida
(1770-1800) yillar deb aytiladi. Bulardan ikkinchi variant haqiqatga yaqindir. Norbo
’
tabiy davrida
Qo
’
qon xonligi Farg
’
ona vodiysini to
’
liq o
’
z ichiga oladi, xonning 1799-yilgi Toshkentga hujumi
mag
’
lubiyat bilan yakunlanadi. Norbo
’
tabiy 1776-yildan mis tangalar ham zarb qildiradi.
Norbo
’
tabiy nafaqat davlat arbobi, balki bunyodkor xon sifatida tariximizdan munosib o
’
rin olgan.
Quyida xon tomonidan barpo ettirilgan mardasa haqida so
’
z yuritamiz. Asl ismi Abduhamidbiy
bo
’
lgan hukmdor qo
’
qonliklar orasida Norbo
’
ta (bahodir, botirlar sardori)- deb nom qozongan. Xon
Qo
’
qon shahriga Buxorodan taklif qilingan to
’
rt aka-uka ustazodalarga shaharda qolib, Qo
’
qonda
muhtasham imoratlar barpo qilishlarini so
’
raydi va ularga yetarlicha shart-sharoitlar yaratib beradi.
Norbo
’
tabiy farmoni bilan poytaxtda tolibi ilmlar tahsil olishlari, yashashlari va namoz o
’
qishlari
uchun mardasa qurilishiga farmon beriladi. Qurilish ishlariga Qosim va Muhammad Solih ustalar
yerakchilik qiladilar. Ustalar madrasa uchun dastlab Chorsu maydonini tanlaydilar, ammo xon bu
yerda markaziy bozor borligini inobatga olib, madrasa uchun boshqa manzil tanlashni buyuradi.
Ustalar madrasa qurish uchun bejizga aholi gavjum bozorni tanlashmagan edilar, chunki bozor osti
Do'stlaringiz bilan baham: |
