|
XORAZM MA
’
MUN AKADEMIYASI AXBOROTNOM
А
SI
–
9/2020
114
Мева
-
сабзавот
кластери иштирокчилари –
маҳсулот етиштирувчи, қайта ишловчи ва
экспорт қилувчи ташкилотлар ўртасидаги муносабатлар маҳсулот етказиб бериш
шартномалари
орқали тартибга солинади. Маҳсулот
етказиб бериш шартномалари
фуқаролик қонун ҳужжатлари талаблари асосида тузилади, уларда шу жумладан маҳсулот
нархини ҳақиқий харажатдан келиб чиқиб аниқлаш, харид қилинадиган маҳсулот учун
олдиндан ажратиладиган аванс маблағлари ҳисобига маҳсулот етиштирувчиларни уруғ,
кўчат, минерал ўғитлар, ёнилғи
-
мойлаш материаллари ва бошқа ресурслар билан таъминлаш,
агротехника ва агрокимё хизматлари кўрсатиш, янги инновацион технологияларни қўллаш
бўйича тавсиялар бериш, ахборот
-
маслаҳат хизматлари кўрсатиш назарда тутилади. Бу
албатта етиштирилаётган маҳсулотларни сифат даражасини янада ошиши учун ўз таъсирини
кўрсатади.
Ўзбекистонда қишлоқ хўжалигида фойдаланилмаётган очиқ ер майдонлари,
ҳосилдорлиги
паст бўлган пахта ва ғалладан бўшаган майдонлар, шунингдек, яроқсиз деб
топилган боғ ва токзорлар жойлашган ерларда интенсив боғ ва токзорлар барпо этиш,
иссиқхоналар қуриш ҳамда уларни аҳолига лизинг ва кредит шартлари асосида,
шу
жумладан, тижорат банклари ва лизинг компаниялари орқали бериш, кейинчалик улар
негизида қишлоқ хўжалиги бирлашмалари ва мева
-
сабзавот кластерлари тузиш ишларига
катта аҳамият берилмоқда. Шуни таъкидлаб ўтиш керакки ташкил этилаётган мева ва
сабзавотчиликка асосланган кластерлар худудларда монопол мавқейга эга бўлмаслиги керак.
Чунки монополия шароитида соғлом рақобат муҳити шаклланмайди. Рақобат бўлмаса
тараққиёт бўлмайди. Шунинг учун худудларда мева ва сабзавотчиликка асосланган
агрокластерларни бир эмас балки бир нечта ташкил этилишига эътибор қаратиш лозим.
Мева
-
сабзавот кластерлари иштирокчилари ўртасида кооперация алоқаларини
рағбатлантириш уларни молиявий қўллаб
-
қувватлаш
орқали амалга оширилади, бунда
маҳсулот етиштирувчиларни уч томонлама келишув иштирокчиси бўлган қайта ишловчи ва
экспорт қилувчи ташкилотлар орқали айланма маблағлар билан
таъминлаш, янги боғ, токзор
ва иссиқхоналар барпо этиш, маҳсулотларни сақлаш ва қайта ишлаш объектларини яратиш
учун тижорат банклари томонидан ажратиладиган 20 миллиард сўмгача
миқдордаги
кредитлар бўйича тадбиркорлик фаолиятини қўллаб
-
қувватлаш давлат жамғармаси
ҳисобидан
фоиз ставкасининг Ўзбекистон Республикаси Марказий банки қайта молиялаш
ставкасидан ошадиган, лекин 8 фоиз пунктидан кўп бўлмаган қисмига компенсация ёки
кредит суммасининг 50 фоизи миқдорида кафиллик тақдим этилиши кўзда тутилди.
2020-
2021 йилларда ўрмон фондининг ўзлаштирилмаган ер участкаларида янгидан
барпо этилган ва ижарага берилган ёнғоқ мевали боғлар (писта, бодом, ёнғоқ) эгаллаган
майдонларга беш йил давомида ижара тўловининг “ноль” ставкаси қўлланмоқда.
Юридик
шахслар —
мева
-
сабзавот маҳсулотлари экспорт қилувчилари мева
-
сабзавот
маҳсулотлари экспортини дастлабки тўловсиз, аккредитив очмасдан, банк кафолатини
расмийлаштирмасдан ҳамда экспорт шартномасини сиёсий ва тижорат хавфларидан суғурта
полисисиз амалга ошириш ҳуқуқига эгадирлар [2].
Мева ва сабзавотчиликка асосланган агрокластерларда маркетинг хизматини тўғри ва
мукаммал ташкил этишга катта эътибор бериш лозим. Хозирги кунда мамлакатимизда
етиштирилаётган мева ва сабзавот маҳсулотлари асосан Россия бозори учун экспорт
қилинмоқда. Эндиликда мева
-
сабзавот ва узум маҳсулотларининг турлари бўйича
ноанъанавий бозорлар, хусусан, Хитой, Корея, Ҳиндистон, Европа Иттифоқи давлатларига
экспортини кўпайтириш масалалари кўриб чиқилиши лозим. Бу давлатлар бозорига кириб
боришда маркетинг изланишлари муҳим аҳамиятга эга. Чунки бизнинг мамлакатимизда
етиштирилаётган мева ва сабзавот маҳсулотлари сифати яхши бўлганлиги билан уларни
харидорларга етказиб беришда қатор муаммолар мавжуд:
Биринчидан, мамлакатимизда етиштирилган мева ва сабзавот
маҳсулотларини йиғиб
олишда хамон асосан кўл меҳнатидан фойдаланилади. Бу эса маҳсулот нархини ошишига
сабаб бўлади ва асосийси йиғиб олишда кўп вақт талаб қилади. Ташкил этилаётган
агрокластерлар негизида мева ва сабзавот маҳсулотлари йиғишга ихтисослашган махсус
техника парклари ташкил этилиши керак. Мева ва сабзавот йиғиб олувчиларга
техникалардан ижара асосида ёки шартнома асосида фойдаланиш имконияти яратиб бериш
керак
;
Иккинчидан, етиштириладиган мева ва сабзавот маҳсулотларини қабул қилиб олиш
пунктларини ташкил этиш. Мева ва сабзавот етиштирувчи фермер ёки деҳқон хўжаликлари
учун маҳсулотларини топширишда муаммолар бўлмаслиги керак. Маҳсулотларни қабул
Do'stlaringiz bilan baham: |
