|
№
Oila
Miqdori
nasl
%
turlar
%
1.
Chenopodiaceae
Vent.
11
9,44
29
16,96
2.
Poaceae
Barnbart
20
17,12
25
14,62
3.
Fabaceae
Lindl.
10
8,56
15
8,77
4.
Asteraceae
Dumort.
10
8,56
13
7,60
5.
Brassicaceae
Burnett
11
9,44
13
7,60
6.
Polygonaceae
Juss.
4
3,50
10
5,85
7.
Apiaceae
Lindl.
4
3,50
6
3,51
8.
Rosaceae
Juss.
4
3,50
5
2,92
9.
Solonaceae juss.
4
3,50
5
2,92
10.
Salicace
Mirbel
.
2
1,75
5
2,92
11.
Cucurbitaceae
Juss.
1
0,86
1
0,58
12.
Zygophillaceae
L.
2
1,75
2
1,17
13.
Со
nvolvulaceae
Juss.
2
1,75
4
2,34
14.
Malvaceae
Juss.
3
2,60
3
1,75
15.
Plantaginaceae
Juss
.
1
0,86
3
1,75
16.
Cyperaceae
Juss.
2
1,75
2
1,17
17.
Lamiaceae
Lindl.
2
1,75
2
1,17
18.
Ranunculaceae
Juss.
2
1,75
2
1,17
19.
Alliaceae
J. Agardn
1
0,86
2
1,17
20.
Amaranthaceae
Vent.
1
0,86
2
1,17
21.
Capparaceae
L.
1
0,86
2
1,17
22.
Elaeagnaceae
Juss.
1
0,86
2
1,17
23.
Rutaceae
Juss.
1
0,86
1
0,58
24.
Equisetaceae
Rich. ex DC.
1
0,86
1
0,58
25.
Ephedraceae
Dumort.
1
0,86
1
0,58
26.
Alismataceae
Vent.
1
0,86
1
0,58
27.
Apocynaceae
Juss
.
1
0,86
1
0,58
28.
Asclepiadaceae
R.Вr
.
1
0,86
1
0,58
29.
Во
r
аgi
n
асеае
Juss
1
0,86
1
0,58
30.
Caryophyllaceae
Juss.
1
0,86
1
0,58
31.
Fumа
riaceae
DC
1
0,86
1
0,58
32.
Iridасеае
Juss.
1
0,86
1
0,58
33.
Peganaceae
Tiegh
1
0,86
2
1,17
34.
Plumbaginaceae
Juss
.
1
0,86
1
0,58
35.
Portulacaceae
Juss.
1
0,86
1
0,58
36.
Таmа
ricaceae
Link
1
0,86
1
0,58
37.
Typhaceae
Juss.
1
0,86
1
0,58
38.
Urticaceae
Juss
1
0,86
1
0,58
39.
Nitrariaceae
Bercht. & J.Presl.
1
0,86
1
0,58
Jami
117
100
171
100
XORAZM MA
’
MUN AKADEMIYASI AXBOROTNOMASI
–
9/2020
15
Madaniy o'simliklarning yovvoyi ajdodlari soni bo'yicha Qoraqalpog'iston va Xorazm
florasida uchinchi o'rin dukkaklilar oilasiga (
Fabaceae
Lindl.) va Asteraceae (
Asteraceae
Dumort.)
ga tegishli: 10 (8,56%) avlodga tegishli 15 (8.77%) va 13 (7.6%) turlar qayd etilgan. Keyingi oila
–
karamdoshlar (
Brassicaceae
Burnett.) - bunda madaniy o'simliklarning yovvoyi ajdodlari yoki
madaniyga turlariga yaqin 13 (7,6%) tur va 11 (9,44%) nasl bilan ajralib turadi.
Polygonaceae
Juss.,
Apiaceae
Lindl.,
Rosaceae
Juss., va
Solonaceae
Juss., oilalari har biri 4
ta avloddan iborat, ammo har xil turlar soniga ega. Ushbu oi
lalardagi turlar soni karabug’d
ayda 10
dan, seldereyda 6 tadan va ranolar va kartoshkagullarda 5 tadan iborat.
Undan keyin pechaklar -
Convolvulaceae
Juss., (2 naslda 4 tur), otquloqlar -
Plantaginaceae
Juss., (1 ta naslda 3 ta tur), gulxayridoshlarda -
Malvaceae
Juss., (3 ta nasldagi 3 ta tur).
Jidalarda -
Elaeagnaceae
Juss., kapers-
Capparaceae
L., eshshaksho'ra -
Amaranthaceae
Vent., va piyoz -
Alliaceae
J. Agardn. bitta naslda 2 turdan bo
’
ldi.
4 oilada 2 naslda madaniy o'simliklarning yovvoyi ajdodlaridan 2 turdan edi, bular: ikki bargli
-
Zygophillaceae
L., osokalar -
Cyperaceae
Juss., labguldoshlar -
Lamiaceae
Lindl. va lyutiklar-
Ranunculaceae
Juss. Qolgan oilalar 1 jinsdan 1 tur bilan keltirilgan (1-jadval).
Beshta eng katta oilalar taksonomik tarkibining o'ziga xos xilma-xilligi bilan ajralib turadi:
Chenopodiaceae
,
Poaceae
,
Fabaceae
,
Asteraceae
va
Brassicaceae
, ular 62 ta nasl va 95 turni o'z
ichiga oladi yoki mos ravishda madaniy o'simliklarning yovvoyi ajdodlarining 52,9 va 55,5% ni
tashkil qiladi.
Qoraqalpog'iston va Xorazm florasida madaniy o'simliklarning yovvoyi ajdodlari orasida
alohida o'rganish va himoyani talab qiladigan 3 endemik va 1 relikt turlari mavjud.
Ularning hududlari tadqiqot doirasi bilan tor chegaralangan (2-jadval). Bu erda topilgan
endemiklardan eng keng tarqalgani
Stipa barchanica
Lomonosova bo'lib, u 2 tumanida Ustyurt va
Qizilqumda uchraydi.
2-jadval
Qoraqalpog'iston Respublikasi va Xorazmda o'sadigan endemik taksonlar
№
Taksonlar
O'sadigan kichik tuman
Kichik tuman miqdori
endemiklar
1
Lagochilus acutiloba
(Ledeb.) Fisch. end C.A.Mey
Ustyurt, Qizilqum
2
2
Calligonum colubrinum
Borszcz.
Qizilqumda
1
3
Stipa
barchanica
Lomonosova
Ustyurt
1
relikt
4
Malacocarpus crithmifolius
(Retz.) C.A.Mey.
Ustyurt
1
O'rganilgan flora uchun tor lokal endemik turlar Ustyurtda
Lagochilus acutiloba
(Ledeb.)
Fisch. end U. C.A.Mey va Qizilqumda
Calligonum colubrinum
Borszczda topilgan.
Malakocarpus crithmifolius
(Retz.) C.A. Mey., Ustyurt platosining faqat sharqiy qismida
joylashgan relikt tur b
o’
lib hisoblanadi.
Endemik turlarning bunday lokalizatsiyasi, bir qator hududlarda qo'riqlanadigan hududlarni
yaratish talab qiladi va madaniy o'simliklarning yovvoyi ajdodlarini ehtiyotkorlik bilan himoya
qilish zarurligini ta'kidlaydi.
Madaniy o'simliklarning yovvoyi ajdodlari tahlili shuni ko'rsatdiki, hozirgacha faqat 171 tur
aniqlangan, ammo qishloq xo'jaligidagi taraqqiyot, yangi materialdan foydalanish va floraning
yangi qimmatli turlarini madaniyatga kiritish natijasida madaniy o'simliklarning yovvoyi ajdodlari
ro'yxati hali ancha ko'payadi.
Areallardagi juda katta maydonni egallagan har bir tur, uning turli nuqtalarida o'ziga xos
xususiyatlarga ega, bu odamlarning naslchilikda ishlatishi mumkin bo'lgan eng yaxshi xususiyatlar.
Keyingi izlanishlar va tur ichidagi polimorfizmning o'rnatilishi insoniyat undan ilg'or navlarni
yaratishda foydalanishi mumkin bo'lgan juda katta qo'shimcha manbani topishga imkon beradi.
FOYDALANGAN ADABIYOTLAR RO
’
YXATI:
1.
Конвенция о биологическом разнообразии [Электронный ресурс]. 1992. –
Рио
-
де
-
Жанейро, –
Режим
доступа:
http://www.un.org/ru/documents/ decl_conv/conventions/biodiv.shtml.
2. Глобальный план действий по сохранению и устойчивому использованию генетических ресурсов
растений для продовольствия и сельского хозяйства [электронный ресурс]. –
режим доступа:
http://diss.seluk.ru/pr-prodovolstvieprodukty/735799-1-globalniy-plan-deystviy-sohraneniyu-ustoychivomu-
ispolzovaniyu-geneticheskih-resursov-rasteniy-dlya-prodovolstvi.php
3. Международный договор о растительных генетических ресурсах для производства продовольствия и
ведения
сельского
хозяйства
[Электронный
ресурс].
–
Рим,
2001.
–
Режим
доступа:
http://www.un.org/ru/documents/declconv/ conventions/pdf/genetic_resources.pdf
4. Проект федерального закона «О генетических ресурсах растений» [Электронный ресурс] –
СПб., 2009.
–
Режим доступа: http://www.consultant.ru/ law/hotdocs/35236.html.
Do'stlaringiz bilan baham: |
