Xorazm ma ’ mun akademiyasi axborotnomasi – /2020 Ўзбекистон республикаси фанлар

дард устига чипқон
эдики, бундан Ёқубжоннинг юраги тарс ёрилиб кетай, дерди. (“Қуюн излари”..., 61
-
бет.) Матн 
таркибидаги ибора образ қалбидаги
изтиробларни ифодалашда алоҳида аҳамият
қозонади. 
Ҳар
бир ёзувчи бирор асар устида ишлаганда айрим образларга алоҳида аҳамият қаратади. 
Уларнинг айримлари ижобий образлар бўлса, айримлари салбий персонажлардир. Эркин Самандар 
мазкур романдаги салбий шахслардан Шомурод иноқ тийнатига кўпроқ эътибор қаратади. Буни 
таҳлилимиз давомида бир неча бор кўриб ўтдик. Маталлар ишлатиш жараёнида унинг қиёфасидаги 
қора доғлар янада ойдинлашади: Шомурод иноқ кунгабоқарга ўхшаб, қайси томондан қуёш чиқса шу 
ёққа боқадиган шахс. У Амир тўра билан жуда яқин эди. Аммо у Сайид Муҳаммадхон ўлгач, тахтга 
эга бўла олмади, хонлик Муҳаммадраҳим тўрага насиб қилди. Шу орада унинг қайнотаси
-
қозикалон 
ҳам ўзгаради, деган миш
-
миш тарқалади. Иноқ дарҳол бошқа қиёфага киради. У “янги тождорнинг
олдида ўзини кўрсатиш пайига тушиб, икки одам муштлашган жойни қўзғолончилар уясига йўйди, 
“бебошлар”ни дорга осдирди. У 
бир ўқ билан икки қуённи
урмоқчи –ҳам хонга яхши кўринмоқчи, 
ҳам қозикалоннинг норозилигини қўзғаб, саройда қайнота
-
куёв бир
-
бирига ёв, деган фикрни 
туғдирмоқчи”
(“Қуюн излари”..., 54
-
бет.)
. 
Шомурод иноқ ўз манфаати йўлида ҳеч нарсадан қайтмайди. 
Ёзувчи унинг қиёфасини
турли иборалар
ёрдамида аста
-
секин оча боради. “Иноқ бировларнинг ғам
-
ташвишини беҳудага кўтариб юрадиганлардан эмас. Демак, 
косанинг тагида нимкоса бор
”. “
Ўзи 
уриб ўзи йиғлайди
-
да, бу иноқ.
Агар кўп йиллик қадрдони бўлмаганида ҳозироқ, ковушини 
тўғрилатиб қўярдику
-
я” (“Қуюн излари”..., 55
-
бет.)
. 
Иноққа нисбатан қўлланилган маталларда киноя, 
пичинг, ҳажв каби оҳанглар кўпроқ намоён бўлади. Дарвоқе, ҳар бир ибора унинг сохта қиёфасини 
тобора ойдинлаштириб боради. 
Асар матнидаги маталларнинг биттаси жуда кўплаб маъно қирраларини, баёнга сиғмайдиган 
тафсилотларни ўз бағрида мужассамлаштиради. 

---