Xo’jalik operatsiyalari va ikki yoklama yozuv

Xo’jalik operatsiyalari va ikki yoqlama yozuv

Xo’jalik operatsiyalari va ikki yoklama yozuv

• Buxgalteriya hisobining schetlari - bu xo‘jalik mablagdari, mablagdarning manbalari va xo‘jalik jarayonlarini nazorat qilish va boshqarish uchun zarur axborotlarga ega bo‘lish maqsadida, ularni dastlabki hujjatlar ma’lumotlariga asosan joriy tartibda hisobga olish, guruhlash va bir tizimga keltirish usulidir.

Xo’jalik operatsiyalari va ikki yoklama yozuv

• Buxgalteriya hisobining schetlari ikki tomonli jadval shakliga ega bo‘lib, chap tomoni - «debet», o‘ng tomoni - «kredit» deb ataladi. «Debet» va «kredit» atamalari lotincha bo‘lib, aynan tarjimasi debet - “u qarzdor” va credit - «u ishonadi» degan ma’noni bildiradi.

Xo’jalik operatsiyalari va ikki yoklama yozuv

• Buxgalteriya schyoti - xo’jalik yurituvchi sub’ektlar iqtisodiy resurslarning holati va harakati hamda ular oldiga qo’yilgan talablar to’g’risida buxgalteriyaaxborotlarini qayd qilish va saqlash usuli

Xo’jalik operatsiyalari va ikki yoklama yozuv

• Doimiy schyotlar - bu aktivlar, majburiyatlar va kapitalni hisobga oladigan schyotlar bo’lib, ular hisobot davrining oxiriga buxgalteriya balansida aks ettiriladigan qoldiqlarga ega bo’ladilar. Doimiy schyotlar aktiv, passiv, kontr-aktiv, va kontr-passiv schyotlarga bo’linadi.

Xo’jalik operatsiyalari va ikki yoklama yozuv

• Mablag‘laming iqtisodiy mazmuniga ko‘ra ikki guruhga: lj.tarkibi, joylanishi va ishlatilishi bo‘yicha; 2).tashkil topish manbalari va maqsadli tayinlanishi bo‘yicha bodinishidan kelib chiqqan holda schyotlar ham, aktiv va passiv schyotlarga bodinadi.

Xo’jalik operatsiyalari va ikki yoklama yozuv

• Aktiv schyotlar (A) - bu aktivlarni hisobga olish uchun modjallangan schyot bodib, iqtisodiy resurslarning qoldigd va ko’payishi uning debetida, kamayishi esa kreditida aks ettiriladi. Aktiv schetlarning qoldiqlari debet tomonida Yoziladi. Aktiv schetlar balans aktividagi moddalarga asosan ochiladi:

Xo’jalik operatsiyalari va ikki yoklama yozuv

• Passiv schyot (P) - majburiyatlar va kapitalni hisobga olish uchun modjallangan schyot bodib, majburiyatlar va kapitalning qoldigd hamda ko’payishi uning kreditida, kamayishi esa debetida aks ettiriladi. Passiv schetlarda esa xo‘jalik mablagdari manbalarining mavjudligi va harakati hisobga olinadi. Passiv schetlarning qoldiqlari schetning kreditida aks ettiriladi. Passiv schetlar joriy hisobda balansning passiv moddalariga asosan ochiladi: Passiv schet chizmasi Debet Kredit

Xo’jalik operatsiyalari va ikki yoklama yozuv

• Kontr-aktiv schyot (KA) - bu qoldigd, uning bilan bogdiq bo’lgan aktiv schyot qoldigddan ayirib tashlanadigan, moliyalanadigan hisobotda aktivlarning sof qiymatini aks ettirish uchun modjallangan schyot. Kontr-passiv schyot (KP) - bu qoldig’i, uning bilan bog’liq bo’lgan passiv schyot qoldig’idan ayirib tashlanadigan, moliyalanadigan hisobotda majburiyat yoki kapitalning sof qiymatini aks ettirish uchun mo’ljallangan schyot.

Xo’jalik operatsiyalari va ikki yoklama yozuv

• Tranzit schyotlar (T) - bu moliyalanadigan natijalar to’g’risidagi hisobotda aks ettiriladigan daromadlar va xarajatlarni hisobga oladigan vaqtinchalik schyotlar bo’lib, ular hisobot davri davomida ishlatiladi, lekin hisobot davri oxirida yopiladi va qoldiq qolmaydi. Balansdan tashqari schyotlar (ВТ) - bu korxonaga tegishli bo’lmagan, lekin uning qaramog’ida bo’lgan aktivlar, shartli huquqlar va majburiyatlarning mavjudligi harnda harakati to’g’risida axborotlarni umumlashtirish uchun mo’ljallangan schyotlar. Bu schyotlar boshqa schyotlar bilan o’zaro bog’lanmaydi va xo’jalik yurituvchi sub’ektning moliyalanadigan hisobotida aks ettirilmaydi.

Xo’jalik operatsiyalari va ikki yoklama yozuv

• Buxgalteriya hisobi amaliyotida «qoldiq» so‘zining o‘rniga ko‘pincha «saldo» so‘zi ishlatiladi. «Saldo» italyancha so‘z boTib, aynan tarjimasi «hisob-kitob» degan ma’noni bildiradi.
• Schet bo‘yicha hisobot davrining boshiga bodgan qoldiq boshlang‘ich saldo deb ataladi. Schet bo‘yicha hisobot davrining oxiriga.bodgan qoldiq oxirgi saldo deb ataladi.