Xix asrning 2 yarmi XX asrda jahon pedagogika fanining rivoji. Hozirgi davrda jahon mamlakatlari ta`lim tizimi

Pedagogika kafedrasi mudiri: Olimov Sh. Sh.
Fan o’qituvchilari: Qurbonova O’.U.

Mavzu: XIX asrning oxiri XX asrda jahon pedagogika fanining rivoji.

Hozirgi davrda jahon mamlakatlari ta`lim tizimi

Reja:

1. 
   XIX asrning oxiri XX asrda jahon pedagogika fanining rivoji.
   
2. 
   Hozirgi davrda Yevropa davlatlari ta`lim tizimi.
   
3. 
   Hozirgi davrda AQSH davlatlari ta`lim tizimi.
   

Iogann genrix Pestalotstsi (1746-1827) pedagogik faoliyatini 1774 yilda «Neygof»da, «Kambag’allar muassasasi» ochib, yetim va boqimsiz bolalardan 50 nafarini shu muassasada o’qitishdan boshladi. Uning fikricha, bolalarning o’zlari ishlab topgan pullar shu yetimxonaning xarajatini qoplashi kerak edi. Yetimxonada tarbiyalanayotgan bolalar dalada ishlar, shuningdek, to’quv va yigiruv dastgohlarida ip yigirib, mato to’qir edilar.

Pestalotstsi axloqiy tarbiya diniy tarbiya bilan chambarchas bog’langandir, deydi.

Pestalotstsi rasmiy dinni tanqid qiladi va tabiiy din to’g’risida gapirib, odamlarning yuksak ma’naviy xislatlarini o’stirishni tabiiy din deb tushunadi. Pestalotstsi «... Xudoni odamlar bir-biriga mehr-muhabbat ko’rsatayotgan joydan qidirganligini» ochiq aytadi. Agar odam xudoni sevsa, u hamma odamlarni ham sevadigan bo’lib qoladi, chunki hamma odam bir otaning bolasi kabi aka-uka va opa-sin-gildir, deydi.

Pestalotstsining aqliy ta’lim to’g’risidagi ta’limoti boy va mazmunli ta’limotdir. U o’zining shaxsning hamma jihatlarining bir-biriga uyg’unlashib kamolga yetishi to’g’risidagi asosiy g’oyasiga tayanib, aqliy ta’limni axloqiy tarbiya bilan bog’lab olib borish kerakligini ko’rsatadi.

Suxomlinskiy o`qituvchi faoliyatining diqqat markazida bola, uni yangichasiga kuzatish, shogirdlarning ma`naviy bilim boyligi haqida g`amxo`rlik qilish turishi kerakligini ta`kidlaydi. Suxomlinskiy o`qituvchining o`z ustida ishlashiga ham e`tiborni qaratib, ta`lim psixologiyasini va o`qituvchi psixologiyasini bilib olishga intilish, o`z malakalarining rivojlanishini kuzatish istagi, bilim doirasini kengaytirishga, adabiyotni o`rganishga intilishi kerakligini ta`kidlaydi.

Mixail Vasilevich Lomonosov — rus tabiatshunos olimi, rus adabiy tilining asoschisi, shoir, rassom, tarixchi. Moddalarning atom-molekulyar tuzilishi haqidagi tushunchalarni rivojlantirgan, kimyoviy reaktsiyalarda massaning saqlanish qonunini topgan (1756), korpuskulyar (atom-molekulyar) ta’limoti asoslarini taklif etgan (1741 — 50). Venera sayyorasida atmosfera mavjudligini aniqlagan (1761). Falsafiy va grajdanlik ruhidagi rus otasining ijodkori. Dostonlar, she’riy nomalar, tragediyalar va hajviy asarlar, fundamental filologik tadqiqotlar hamda rus tilining ilmiy grammatikasi muallifi. Ranglar haqidagi nazariyani olg’a surgan. Bir qancha optik asboblar yasagan. Mozaika san’atini rivojlantirgan, smaltalar ishlab chiqarishga katta hissa qo’shgan, shogirdlari bilan birga koshinkor naqshlarning yangi turlarini taklif etgan. Shvetsiya Fanlar Akademiyasi (1760), Bolonya FA (1764) faxriy a’zosi.

L.N.Tolstoyning pedagogik qarashlari. Birinchi yirik asari — «Inson kamolotining to’rt davri» avtobiografik asari («Bolalik», 1852; «O’smirlik», 1852-54; «Yoshlik», «Urush va tinchlik», 1855-57; «Yigitlik», yozilmay qolgan). Urush lavhalari va askarlarning maishiy turmushi Tolstoyning «Sevastopol hikoyalari» (1855) to’plamiga kirgan hikoya va ocherklarida o’z ifodasini topgan.

Yaponiyada ta`lim - tarbiya va uning o`ziga xos xususiyatlari.

Yaponiya ta`limining shakllanishi 1867 - 1868 yillarda boshlangan.

Yaponiya o`z oldiga ikki vazifani: birinchi — boyish, ikkinchi - G’arb texnologiyasini Yaponiya ishlab chiqarishiga kiritish masalasini qo`yadi va bu ishni amalga oshirish uchun birinchi galda ta`lim tizimini tubdan o`zgartirish kerakligi aytildi.

1872-yili «Ta`lim haqidagi qonun» qabul qilindi. Bunda yapon ta`limi G’arb ta`limi bilan uyg’unlashtirildi

Bolalar bog’chalari. Ta`limning bu bosqichiga 3 - 5 yoshli bolalar qabul qilinadi. Bolalar yosh xususiyatlariga muvofiq ravishda 3, 2, 1 yillik ta`lim kurslariga jalb qilinadilar.

Majburiy ta`lim. Ta`limning bu pog’onasiga 6 yoshdan 15 yoshgacha bo`lgan bolalar jalb qilinib, ular shu muddat ichida 6 yillik boshlang’ich maktab va 3 yillik kichik o`rta maktab kursini o`taydilar. 9 yillik bu ta`lim majburiy bo`lib, barcha bolalar bepul o`qitiladilar va tekin darsliklardan foydalanadilar.

Yuqori bosqich o`rta maktabi. Bu maktablar ta`lim yo`nalishining 10.11.12. sinflarini o`z ichiga oladi.

Germaniyada ta’lim tizimi:

Boshlang’ich maktabda to`la 4 yillik o`qishdan keyin o`quvchilar yo`nalish bosqichidagi maktabga o`tadilar. Bu erda 5 – 6 sinf bosqichidagi yo`nalish maktab tipiga bog’liq yoki bog’liq bo`lmagan holda maxsus dastur asosida o`qitiladi, bunda bolalarning ota – onalari maktab tipini tanlash yoki o`zgartirish imkoniyatiga ega bo`ladilar. Keyin bolalar navbatdagi maktab tipiga o`tadilar.

To`qqiz yillik gimnaziya (o`qish 5-13 yillik) Germaniyadagi yuqori bosqich, an`anaviy maktab hisoblanadi.

Germaniyada boshlang’ich maktabda o`qish 6 yoshdan boshlanadi va 4 yil davom etadi (faqat Berlinda 6 yil). Dastlabki ikki yil o`qish davomida bolalarga baho qo`yilmaydi, ularga umumiy xarakteristika berish bilan kifoyalanadi.

Frantsiyada ta’lim tizimi:

Frantsiya boshlang’ich ta`lim maktablariga 6 yoshdan 11 yoshgacha bo`lgan bolalar jalb qilinadilar.

O`quvchilar 11 yoshda boshlang’ich maktabni tugallab o`rta maktabga o`tadilar. O`rta ta`lim esa kollejlar va litseylarda amalga oshiriladi.

O`quvchilar umumiy ta`lim va texnik litseylarni tugatganlaridan so`ng bakalavr unvoni va diplom ish uchun imtihon topshiradilar. Ana shunday diplomga ega bo`lganlargina oliy o`quv yurtlariga kirish huquqini qo`lga kiritadilar.

Frantsiyada talabalar pedagogika, politexnika instituti, oliy ma`muriy maktablarga kirish uchungina imtihon topshiradilar. Bundan tashqari shu kasbga moyilligi ham alohida sinab ko`riladi. Boshqa oliygohlarga va universitetlarga esa bakalavr diplomi bo`lgan yoshlar imtihonsiz qabul qilinaveradi.O’qish muddati 2 yil va , sakkiz haftalik ishlab chiqarish amaliyotini ham ko`zda tutadi.

Fransiya kasb -talimi tizimi:

Fransiyada 300 ga yaqin kollejlar mavjud.

Bu kollejlarda 80 ortiq yo’nalishlar bo’yicha

o’rta mutaxasislar tayyorlanadi . Bu kollejlarning o’qitish tizimi turli xil bo’lib o’qish muddati ham turli xil yillarni tashkil qiladi. Aksariyat kollejlarda 1-2 yilni tashkil qilsa ba’zilarida 4-5 yilni tashkil qiladi .

Fransiya kollejlarida xozirgi kunda 10000000- dan ziyod yoshlar taxsil olmoqda. Har yili 2000000- yaqin yoshlar kollejlarni bitirishadi.

AQShda ta’lim tizimi quyidagicha:

Bolalar 3 yoshdan 5 yoshgacha tarbiyalanadigan maktabgacha tarbiya muassasalari;

1- 8 - sinflargacha bo`lgan boshlang’ich maktablar (bunday maktablarda 6 yoshdan 13 yoshgacha o`qiydilar);

9 – 12 - sinflardan iborat o`rta maktablar (bu maktablarda 14-17 yoshgacha bo`lgan bolalar ta`lim oladilar). U quyi va yuqori bosqichdan iborat.

Amerika Qo`shma Shtatlarida navbatdagi ta`lim bosqichi oliy ta`lim bo`lib, u 2 yoki 4 yil o`qitiladigan kollejlar hamda dorilfununlar va boshqa oliy o`quv yurtlari tarkibida tashkil etilgan aspirantura yoki doktoranturalardir.