Xix asrga kelib Angliya sanoati, qishloq xo‘jaligi rivojlangan yirik

Sun’iy tanlash. Dunyo bo‘ylab safardan Darvin tashqi muhit ta’sirida turlar
o‘zgarishi mumkin ekanligiga ishonch bilan qaytdi. Geologiya, paleontologiya,
solishtirma anatomiya, embriologiyaga oid dalillar turlarning turg‘un emas,
balki o‘zgaruvchan ekanligidan dalolat beradi. Shunga qaramay, o‘sha davrdagi
hukmron dunyoqarash ta’sirida bo‘lgan ko‘p tabiatshunos olimlar bir turning
boshqa turga aylanganligini ko‘rmaganliklarini ro‘kach qilib, organik olam
evolutsiyasini tan olmas edilar. Shu bois yosh Darvin o‘z faoliyatini evolutsion
jarayon mexanizmlarini aniqlashdan boshladi

Ongli tanlash. Keyinchalik insoniyat ongining o‘sishi, fan va texnikaning

rivojlanishi tufayli odamlarning oziq-ovqat, kiyim-kechak, dori-darmonga
bo‘lgan talabining ortishi bilan ongli tanlash nav, zot chiqarish ishida asosiy
o‘rinni egallagan. Bunda yaratilmoqchi bo‘lgan o‘simlik navi, hayvon zoti
qanday ijobiy belgi-xossalarga ega bo‘lishi oldindan rejalashtirilgan. So‘ngra
ana shu reja asosida sun’iy tanlash olib borilgan. Bu esa yangi zot, navlar
chiqarish muddatining qisqarishiga va tanlash natijasining ko‘p jihatdan
samarali bo‘lishiga imkon bergan.
Insonlar sun’iy tanlash o‘tkazar ekan, birinchi navbatda o‘z ehtiyojlarini
qondirishni asosiy maqsad qilib qo‘yadi. Bu ehtiyojlar esa turlicha: iqtisodiy,
xo‘jalik, estetik talablarni qondirish ko‘rinishida namoyon bo‘ladi. Chunonchi,
bir odam tovuqning ko‘p go‘sht beradigan, ikkinchisi ko‘p tuxum beradigan,
uchinchisi urushqoq, to‘rtinchisi esa dum patlari uzun, chiroyli zotini yaratishni
maqsad qilib qo‘ygan va o‘z maqsadiga asta-sekin erisha borgan. Sun’iy
tanlashni turlicha yo‘nalishda olib borish barcha organizmlarga taalluqlidir.
Qovunlarning ertapishar (handalaklar) yozgi yupqa va qalin po‘choqli hamda
kuzgi, qishki navlarini, qo‘ylarning qorako‘l, hisor, otlarning axaltaka qorabayir
zotlari yaratilganligi bunga yorqin misoldir.