Xix asr ikkinchi yarmi XX asr boshlarida aqsh

Panama kanali

AQSh Karib dengizi havzasida ham agressiv siyosat olib bordi. 1903- yilda Kubaga majburan shartnoma qabul qildirdi. Unga ko`ra, AQShning ruxsatisiz bironta davlat bilan ittifoq tuzish yoki o`zining ichki siyosatiga birorta o`zgarish kiritish huquqidan mahrum etildi.

AQShning Meksikaga sarflangan kapitali 1911- yil oxirida 1,5 mlrd. dollarga yetdi. Shaxtalarning 78 foizi, metallurgiya korxonalarining 72 foizi, neftning 58 foizi, kauchuk ishlab chiqaruvchi korxonalarning 68 foizi AQSh monopolistlarining qo`liga o`tdi. AQSh Gvatemala, Kosta-Rika va Nikaraguaga asoratli zayomlar berdi. Bu zayomlarni berish vaqtida qo`yilgan shartlar AQShning bu mamlakatlar ichki ishlariga aralashuviga imkon berardi. Gavayi va Filippin orollari bosib olinganligi hamda Tinch okean bo`yida joylashgan mamlakatlar bilan savdo-sotiqning kuchayganligi sababli AQSh Tinch va Atlantika okeanlarini birlashtiruvchi kanal qurish masalasiga alohida ahamiyat bera boshladi.

Panama kanalini qurayotgan va bankrotga uchragan Fransiyadan aksionerlik jamiyatining hamma aksiyalarini arzon-garovga sotib oldi. Kanal Kolumbiya hududida edi. Endilikda kanal qurish va undan foydalanish huquqiga Amerikaning to`la ega bo`lishiga Kolumbiya Senati qarshilik qildi. Shundan so`ng 1903- yil 3- noyabrda AQSh Panamada Kolumbiyaga qarshi isyon tashkil etdi va u yerda qo`g`irchoq davlat tuzdi. Panama «mustaqil» respublika deb e'lon qilindi. AQSh Panama Respublikasining «mustaqilligini» tan oldi. Panama hukumati AQSh bilan kanal qazish, temiryo`llar va Panama kanali bo`yida istehkomlar qurish uchun Amerikaga juda keng huquqlar beigan shartnomani imzoladi. Buning evaziga Panama 10 mln. dollar oldi va yiliga 250 ming dollar renta olib turadigan bo`ldi. AQSh Panama kanali qurilishiga e'tiborini kuchaytirdi. Qurilish 10 yil davom etib, 1914- yilda tugallandi.

Kanal AQShning Atlantika okeani sohillaridan Tinch okeani sohillariga boradigan dengiz yo`lini ancha qisqartirib, AQSh uchun strategik va iqtisodiy jihatdan juda katta ahamiyatga ega bo`ldi.