Xiva xonligi madaniyati

YER EGALIGI.

• Xonlikning asosiy boyligi yer hisoblanardi. Bu yerlar sug’oriladigan (axya) va sug’orilmaydigan (adra) yerlardan iborat edi.
• Egalik shakliga ko’ra, Xiva xonligining yerlari ham uchga bo’lingan.
• 1. Davlat yerlari (podshohi).
• 2. Xususiy mulk (xususiy yerlar).
• 3. Vaqf yerlari.

• Xonning qarindoshlari o’z xususiy yerlaridan davlatga soliq to’lamas edilar. Davlat soliqlaridan ruhoniylar, katta amaldorlar, tarxon yer olganlar ham ozod etilgan edilar.

• www.arxiv.uz

• Xiva qo’ng’irotlari davrida
• qurilgan sug’orish inshootlari

• XVIII asr 70- yillarida
• Davkor ko’li yonida kanal

• XIX asr boshlarida esa Lavzan kanali,
• Qilich Niyozbiy kanali,
• Katta Xonobod kanali

• Xon va boshqa xususiy mulk yerlarida dehqonchilik qiluvchilar yarimchilar deb atalgan.
• Bunday deb atalishiga ular yetishtirgan hosilning yarmini ijara haqqi uchun berganliklari sabab bo’lgan edi.

• www.arxiv.uz

• XIVA XONLIGIDAGI ASOSIY SOLIQ TURLARI

• salg ut, ya’ni yer solig’i edi.

• alg’ut (bir yo’la to’lanadigan soliq)

• miltiq puli(qurol sotib olish uchun aholidan yig’iladigan jarima)

• arava oluv (aholining qo’lidagi aravalarini davlat ishlariga safarbar etish).

• uloq tutuv (aholining qo’lidagi otlar va tuyalarni safarbar etish)

• qo’nalg’a (elchilar va amaldorlarga ko’chib o’tish uchun joy berish)

• so’ysun (qo’nalg’a chog’ida amaldorlarni mehmon qilish uchun mol so’yish),

• chopar puli (soliq yig’ish xabarini yetkazuvchilar uchun haq to’lash)

• tarozuyona (tarozibonga toiov haqi), mirobona (mirob uchun yig’im)

• darvozabon puli (yukni o’tkazganlik uchun shahar darvozasi
• qorovuliga to’lanadigan haq) va hkz.soliqlar mavjud edi.

• XIVA XONLIGIDA BEGAR MAJBURIYATLAR.

• Qazu — butun qishloq aholisini katta va kichik kanallarni tozalashga
• safarbar etish majburiyati.

• Ichki va obxo’ra qazu — har yili kanallarning suv taqsimlagichini
• tozalash majburiyati

• Hachi — himoya dambalari qurish va ularni mustahkamlashda
• qatnashish majburiyati..

• Otlanuv — xon ovida qatnashish uchun lashkarlikka kelish.

• Begar — rasman 12 kunlik davlat majburiyati; unga ko’ra, qishloqning har bir xonadonidan bir kishidan odamlarni to’plashardi. Ular har yili turli qurilish ishlarida, kanal qazishda, yo’llarni tuzatishda, xon saroylari qurilishida ishlar edilar.
• Begarning muddati 12 kun deb belgilangan bo’lsa-da, aslida u bir oy, undan ko’proqqa ham cho’zilar edi.

• www.arxiv.uz