Xiv bob. Investitsiya loyihalarida noaniqlik va qaltislikni

Ikromning kichik bizesdagi saboqlari (keys stadi)
Farg‘ona shahridagi tadbirkor Ikrom Olimov sovet davrida qurilgan to‘qimachilik kombinatining eski stanoklarini 1996 yili sotib olib doka va buz mahsulotlari ishlab chiqarishni yo‘lga qo‘ydi. Buning uchun u o‘z mablag‘lari va qarindoshlaridan qarzga olingan mablag‘larini sarfladi. Uning bunday qaror qilishiga asosiy sabab xuddi shunday tadbirkorlik bilan shug‘ullanib biznesini rivojlantirayotgan, avval institutda birga o‘qigan Qo‘qonlik do‘sti Botirning ijobiy tajribasi bo‘ldi. Botir xuddi shunday stanoklarni 1994 yili sotib olib to‘qimachilik sohasida kichik biznesini rivojlantirayotgan edi. Bundan Ikromning yaxshi xabari bor edi. Shu yillari xuddi shunday biznes bilan shug‘ullanayotgan tadbirkorlar Andijonda, Namanganda, Buxoroda va O‘zbekistonning boshqa viloyatlarida ko‘payib bordi. Bunga asosiy sabab sovet davrida qurilgan gigant to‘qimachilik kombinatlarining stanoklari yaroqsiz bo‘lib ularni kasotga uchragani edi. Kasotga uchragan kombinatlarning stanoklarini qoldiq baholarda kichik biznes tadbirkorlari sotib olib o‘z faoliyatlarini yo‘lga qo‘ymoqda edilar.
1998-1999 yillari Ikromning kichik korxonasi daromad ola boshladi. U bozordagi xaridorlarini va talabni aniqroq bilib oldi.
Keyinchalik Ikrom biznesni yo‘lga qo‘yishda, xom-ashyolarni o‘z vaqtida sotib olish, sifatli va raqobatdosh mahsulot ishlab chiqarishda qiyinchiliklarga duch keldi. Aylanma mablag‘larning yetishmovchiligi ishlab chiqarishni barqarorligiga putur yetkazdi. Doka va bo‘z mahsulotlari bozorida bozor kon’yukturasi o‘zgara boshladi. Natijada 2000 yildan boshlab mahalliy bozorda mahsulotni narxi arzonlashdi, bozorda talab sifatli dokaga va keng enli bo‘z mahsulotga ko‘paya boshladi. Ikrom biznesining texnologik imkoniyatlari bu talabni qondira olmadi. Uning texnologiyasi ensiz bo‘z va doka ishlab chiqarishga moslashgan edi. 2001 yildan uning doimiy xarajatjari ko‘payib kreditorlik qarzlari oshib bordi.
2004 yilning yakunlari bo‘yicha uning kichik korxonasi kasotga uchrash arafasida qoldi. U biznesni davom ettirishi uchun biznesni diversifikatsiyalashi, yangi texnologiyani joriy etishi zarur ekanligi tushundi. Biznesdagi o‘zining ijobiy tajribasini va kamchiliklarini tahlil qilib, u biznesni tashkil etishda yo‘l qo‘ygan kamchiliklarini tan oldi.
Muhokama uchun savollar.
Ikrom Olimovning biznesni tashkil etishda va boshqarishda yo‘l qo‘ygan qanday xatolari bo‘lishi mumkin?
Respublikada ishlab chiqarishni modernizatsiyalash, diversifikatsiyalash va innovatsion texnologiyalarni ishlab chiqarishga jalb etish borasidagi ustuvor talablarga Ikromning biznesini aloqadorligini tahlil qiling va tushuntiring?
Ikrom biznes tashkil etishdan oldin marketing tadqiqoti olib bordimi?
Ikrom biznes rejani ishlab chiqishni biladimi? Ikrom nima ishlab chiqarishi kerak?
Uni qanday ishlab chiqarishi kerak? Kimlar uchun ishlab chiqarishi kerak?
Qanday taklif va tavsiyalarni bergan bo‘lardingiz?
Oliy ta’lim o‘quv yurtlari bitiruvchilarini tadbirkorlikka jalb etishga mamlakatimiz Xukumati va O‘zbekiston Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi alohida e’tibor bermoqda, bitiruvchilarga qator imtiyozlar va imkoniyatlar yaratib berilmoqda. Ular tomonidan o‘z kichik va mikrobizneslarini ochishga qaratilgan harakatlarini qo‘llab- quvvatlash maqsadida ushbu o‘quv-uslubiy majmua yaratildi va seminar-trening tashkil etilishi rejalashtirildi.
Yuqoridagi keys stadidan asosiy xulosa shuki Ikrom biznesni ochishdan oldin chuqur marketing tadqiqoti olib bormagan, biznesning barcha imkoniyatlari va muammolarini raqamlarda, dalillarda rejalashtirmagan, qaltisliklar va xatarlarni ko‘rmagan. Raqobatchilarini yaxshi o‘rganmagan. Xulosa qilib aytganda, pishiq puxta biznes rejasiz biznesni do‘stining tajribasi asosida tashkil etgan. Mavjud muammolarni hal qilishi uchun, biznesni diversifikatsiyalash va modernizatsiyalash uchun yana biznes reja
ishlab chiqish uning kun tartibida yana ko‘ndalang bo‘ldi. Umuman olganda biznes reja tuzish va investitsiya jarayoni bilan shug‘ullanish korxonada doimiy tarzda amalga oshirilishi maqsadga muvofiq.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Miziyoevning 2017 yil 22 dekabrida Oliy Majlisga murojaatnomasida kichik biznesni yanada faollashtirish va innovatsion asosga ko‘chirish vazifasi qo‘yildi. Bu esa yanada katta bilim va tajribalarni talab etadi. Endi biznes rejada innovatsion g‘oyalar, texnologiyalar va boshqaruv usullarini amalda qo‘llash zarur bo‘lmoqda.

2.