Xiv asrning ikkinchi yarmi va XVI asrda movaraunnahrda tarbiya, maktab va pedagogik fikrlar rivoji

XIV ASRNING IKKINCHI YARMI VA XVI ASRDA MOVARAUNNAHRDA TARBIYA, MAKTAB VA PEDAGOGIK FIKRLAR RIVOJI.

• х

.

• REJA:
• Reja:
• XIV - XVI asrlarda Movarounnaxrda ta’lim-tarbiya va pedagogik fikr taraqqiyoti.
• Soxibqiron Amir Temurning ta’lim tarbiyaga oid fikrlari.
• Muhammad Tarag’ay Ulug’bek va Zahiriddin Muhammad Bobur ning pedagogik qarashlari.
• Abdurahmon Jomiyning ma’rifiy-tarbiyaviy qarashlari. “Tuhfat-ul-ahror” asari
• Alisher Navoiyning “Hayrat ul-abror”, “Mahbub ul-qulub” asarlari va ularda ilgari surilgan ma’naviy-axloqiy g’oyalar. Allomaning maktab va madrasalar rivojiga qo’shgan hissasi.
• Jaloliddin Davoniyning axloqiy qarashlari. “Axloqi Jaloliy” asari.
• Husayn Voiz Koshifiyning axloqiy qarashlari. “Futuvvatnomai Sultoniy yoxud javonmardlik tariqati” asari.

• XIV asrning 50 yillarida Amir Тemur siyosat maydoniga chiqdi. Markazlashgan yirik feodal davlat barpo etdi. Madaniyat, maorif qaytadan yuksala boshladi. Shuning uchun XIV asrning 2-yarmi va XV asr tarixida Sharq uyg`onish davrining 2-bosqichi deb ataladi. Тemur Movorounnahrga boshqa o`lkalardan hunarmandlar, olimlar, san’atkor, muxandislarni olib keltirdi. Samarqand va Hirotda madrasalar, kutubxonalar, rasadxonalar qurildi. Тibbiyot, riyoziyot, falakkiyot, geografi, tarix, adabiyot, falsafa, tarbiyashunoslikka oid ajoyib asarlar yaratildi.

Тemur saltanatining ta’lim-tarbiya tizimi

.

• .

Тemurdan so`ng temuriylar davrida mamlakat Movorounnahr va Хuroson davlatlariga ajralgan holda boshqarildi. Samarqand va Hirot madaniyati, ilm - fan markaziga aylandi. Shoxizinda, Go’riamir, Bibixonim masjidi, Registon maydoni, qator bog`lar va boshqalar barpo etildi

TEMURIYLAR DAVRIDAN REGISTON MAYDONI

• .

2.

• Sabzavor shahrida tug`iladi. U falsafa, axloq. tilshunoslik, adabiyotshunoslik, geologiya, tarix, kimyo va boshqalarga oid 200 dan ortiq asarlar yozib qoldirgan. Ulardan "Axloqi Karim", "Anvari Suxayliy", "Javohirnoma", "Sonlar haqida risola", "Iskandar oynasi". "Хotamtoy haqida risola" va odob - axloq haqidagi qarashlar ifodalangan "Axloqi Muxsisniy" va "Futuvvatnomai sultoniy" asarlaridir.
• Koshifiy "Axloqiy Muxsiniy"da inson kamolotida ta’lim - tarbiya va bilimning o`rnini ko`rsatadi. U bolani tarbiyasi haqida ota - ona va muallimlarga muhim ko`rsatmalar beradi. Muallimlar oldiga talablar qo`yadi, ular dono, bilimli, shirinsuxan va adolatli bo`lishlari lozimligi haqidagi fikrlari ham yoritib beriladi.

Husayn Voiz Koshifiy
(XV asr, 1440 - 1505)

.

Yurtboshimiz I.A.Karimov Ulug`bek zimmasiga tushgan
vazifa haqida yozgan edi: "Тaqdir bu zotning zimmasiga

behad ulkan va mashaqqatli vazifalarni yukladi. Buyuk

sarkarda Amir Тemur bunyod etgan saltanatning vorisi

bo`lishdek mislsiz sinov aynan unga nasib

etdi". ("Istiqlol va ma’naviyat" Т.1994).
U davlatning madaniy markazlaridan Buxoro (1417), Samarqand (1420) keyinchalik G’ijduvonda (1433) madrasalar qurdirdi. Bu madrasalarda mashhur olimlar, ilohiyot ilmlaridan tashqari riyoziyot, xandasa, astronomiya, tibbiyot, tarix, geografiya, ilmi aruzdan dars berishgan.

Abdurahmon Jomiy (1414-1492)

Jom shahrida tug`iladi, yoshligida ularning oilasi Hirotga ko`chib o`tadi. Maktab, keiyn Nizomiya madrasasida o`qiydi. Keyin Samarqandda uz ilmini oshiradi. Jomiy 1469 yili Hirotda Navoiy bilan uchrashadi, do`stlashadi. 1472 yili Хajga boradi mashhur olimu mutafakkirlar bilan muloqotda buladi. 2 yillik safardan so`ng Hirotga qaytadi.
Jomiy inson kamolotining birinchi mezonini bilimlilika deb biladi. Kasb - hunarli bo`lishni ham kamolot mezoni deb biladi. U tarbiyaning roliga ham katta baho beradi. U insonda yaxshilik, saxiylik, shirinso`zlik, kamtarlik, sabr - qanoat, rostlik, mehnatsevarlikni tarbiyalashga alohida e’tibor beradi.