Xitoy tili tarixi

“

横” iyeroglifi. 

 

Yana bir ikki xil talaffuzga ega bo’lgan iyeroglif “

横” bo’lib,

176

 uning birinchisi o’qilishi 

quyidagichadir: “héng”. Ikkinchi ohangda “héng” deb o’qilganda quyidagi so’zlarda mazkur 

iyeroglifni uchratishimiz mumkin: “har holda” degan ma’noni anglatuvchi ikki bo’g’inli “

横竖” 

(héngshù) so’zining birinchi bo’gini sifatida; “tartibsiz, alg’ov-dalg’ov, aralash-quralash” 

ma’nolarida qo’llaniladigan “

横七竖八” (héngqīshùbā) birikmasining birinchi bo’g’ini sifatida; 

“transparant, lavha, mato” kabi ma’nolarni bildirib keluvchi ikki bo’g’inli “

横幅” (héngfú) 

so’zining birinchi bo’g’ini sifatida mazkur iyeroglifning birinchi talaffuzda o’qilishini 

ko’rishimiz mumkin. Iyeroglifning ikkinchi o’qilishi to’rtinchi ohangdagi   “hèng” bo’lib, 

yolg’iz o’zi ishlatilganda “daga’l, qo’rs, qo’pol, surbet” kabi ma’nolarni anglatadi. Quyidagi 

so’zlarda aynan shu talaffuzda o’qilishini uchratamiz: “fojiaviy o’lim” ma’nosini anglatuvchi 

ikki bo’g’inli “

横死” (hèngsī) so’zining birinchi bo’g’ini bo’lib kelganda; “haddan oshgan, 

uchiga chiqqan, ashaddiy” ma’nolarini bildiruvchi “

强横” (qiángèng) so’zining ikkinchi bo’g’ini 

bo’lib kelganda; “o’zboshimcha, boshqani gapiga kirmaydigan” kabi ma’nolarini anglatuvchi “

专横” (juānhèng) so’zining ikkinchi bo’g’ini bo’lib kelganda va hokazo.  

1931 

年，日本帝国主义蛮横

(hèng)

无理，强占了我国的东北三省。

 

(1931 Nián, rìběn dìguó jǔyì mánhèng wúlǐ, qiángjànle wǒguó de dōngběi sānshěng.) 

1931 yilda  mustabid yapon imperializmi Vatanimizning shimoli sharqidagi uchta provinsiyani 

istilo qildi. 

横

(héng)

竿又往上升高了两公分，这个高度已经超过了我们学校的最高记录了。（

“

跳

高

”

）

 

(Héng gān yòu wǎng shàngshēng gāole liǎng gōngfēn, jège gāodù yǐjīng chāoguòle wǒmen 

xuéxiào de zuìgāo jìlùle. (“Tiàogāo”)) 

Planka yana ikki santimetrlarga ko’tarildi, bu balandlik maktabimizning eng yuqori rekordidan 

oshib ketgandi. (“Balandlikka sakrash”) 

Yuqoridagi namunalardagi “

横” iyeroglifini tahlil qiladigan bo’lsak, birinchi gapda “变横无理” 

(bianhengwuli) birikmasining tarkibida kelib to’rtinchi ohangda o’qiladi, bu birikma “mustabid” 

ma’nosini anglatib, gapda aniqlovchi vazifasini bajarmoqda. Ikkinchi gapda esa “heng” 

iyeroglifi “

横竿”  （henggan） so’zining tarkibida kelib ikkinchi ohangda talaffuz qilinadi, 

ma’nosi “planka (balandlikka sakrash sport turida ishlatiladigan uzun cho’p)” bo’lib gapda ega 

vazifasini bajarmoqda.