Xirurgik kasalliklar

Venalarning klapan etishmovchiligini aniqlash
Oyoq yuzaki venalari ostial klapani etishmovchiligini aniqlash uchun 
Troyanov-Trendelenburg va Gakkenbrux sinamalarini o’tkazish lozim bo’ladi. 
Troyanov-Trendelenburg sinamasi. Bemor gorizontal vaziyatda yotib 
oyog’ini yuqoriga ko’taradi. Yuzaki venalar bo’shaganidan so’ng, katta teri osti 
venasining son venasiga quyiladigan joyi topilib, barmoq bilan bosiladi va 
barmoqni olmasdan turib bemorning o’rnidan turishi so’raladi. Bu sinamani 
bajarishda, barmoq bilan bosmasdan jgut qo’ysa ham bo’ladi. Odatda katta teri 
osti venasi bo’shaydi, 20-30 sekund o’tgach venalar pastdan yuqoriga qarab qon 
bilan to’la boshlaydi. Agar ostial klapani etishmovchiligi bo’lsa, barmoq 
olingandan (yoki jgut echilgandan) keyin, venalar tezda yuqoridan pastga qarab 
qon bilan to’ladi. Troyanov-Trendelenburg sinamasi musbat bo’lgani, katta teri 
osti venasining klapanlari etishmovchiligidan darak beradi.
Gakkenbrux sinamasi (yo’tal turtkisi). Bu sinamada, bemor yo’talganda 
katta teri osti venasi son venasiga quyiladigan joyga qo’yilgan barmoqlar 
turtkini sezadi. Gakkenbrux sinamasining musbatligi – katta teri osti venasi 
ostial klapanidagi etishmovchilikni ko’rsatadi. 
Chuqur venalarning o’tkazuvchanligi Delbe-Pertes “marsh” sinamasi va 
Pratt-1 sinamasi orqali tekshiriladi. 
Delbe-Pertesning “marsh” sinamasini o’tkazish uchun bemor tik holatda 
turganida songa, faqat yuzaki venalarni bosib turuvchi bog’lam qo’yiladi. 
Bemordan 5 daqiqa yurish yoki bir joyda turib odimlash (“marsh” qilish) talab 
etiladi. Bunda teri osti venalarining puchayishi kuzatiladi va bu chuqur 
venalarning o’tkazuvchanligidan dalolat beradi. Yurishdan keyin venalarning 
bo’rtishi va boldir sohasida og’riq paydo bo’lishi, chuqur venalarda to’siq 
borligidan yoki jgutdan pastdagi komunikant venalarning ishlamasligidan 
dalolat beradi. 
Pratt-1 sinamasi. Boldir aylanasiga o’lchangandan keyin bemor chalqancha 
yotqiziladi va venalar bo’shalgandan so’ng, oyoqqa teri osti venalarini bosib 
turadigan elastik bint bog’lanib, 10 minut yurish taklif etiladi. Og’riqning paydo 

---

214 
bo’lishi chuqur venalar zararlanganini ko’rsatadi. Takror tekshiruvda boldir 
aylanasi o’lchamining ortishi – chuqur venalarning o’tkazuvchan emasligini 
ko’rsatadi. 
Komunikant venalar klapanlarining holati haqida tushunchani Pratt-2 
sinamasi, uch jgutli Sheynis sinamasi va Talman sinamasi beradi. 
Pratt-2 sinamasi. Yotgan holatda teri osti venalari bo’shatilgandan so’ng 
oyoq panjasidan boshlab elastik bint bog’lanadi. Songa pupart boylami ustiga 
jgut bog’lanadi. O’rindan turish taklif qilinadi. Jgut ostiga ikkinchi elastik bint 
bog’lanadi. So’ngra pastdagi bint o’ram-o’ram qilib echiladi, yuqoridagi bintni 
esa oyoqqa bintlar orasida 5-6 sm ochiq joy qoladigan qilib pastga o’raladi. 
Bintlardan ozod bo’lgan uchastkada venalarning tez to’lishi bu erda 
ishlamaydigan klapanlari bo’lgan komunikant venalar borligini ko’rsatadi. 
Ularga ko’k dori surtib belgilab qo’yiladi. 
Sheynisning uchta jgutli sinamasi. Teri osti venalari bo’shatilgandan keyin 
bemorga yotgan holatida: sonning yuqori uchdan bir qismiga, son o’rtasiga va 
tizzadan pastga uchta jgut qo’yiladi. O’rindan tik turish taklif qilinadi. Oyoqning 
jgutlar bilan chegaralangan biror qismida venalarning tez bo’rtib chiqishi shu 
sohada klapanlari ishlamaydigan komunikant venalar borligidan dalolat beradi. 
Talman sinamasi. Uchta jgut o’rniga yumshoq rezina naychadan yasalgan 
bitta uzun (2-3 m) jgut ishlatiladi. Uni oyoqqa pastdan yuqoriga spiral qilib 
bog’lanadi. Jgut o’ramlari orasida 5-6 sm masofa qolishi kerak. Oyoqning 
jgutlar bilan chegaralangan biror kesigida venalarning tez bo’rtib chiqishi shu 
uchastkada klapanlari ishlamaydigan komunikant venalar borligidan dalolat 
beradi.