Xirurgik kasalliklar

Klinikasi va diagnostikasi.
Kasallikning dastlabki alomatlari bola 
tug’ilgandan keyingi dastlabki soatlarda uning qichqirishi va emishi vaqtida 
engil tsianoz ko’rinishida yuzaga chiqadi. Keyinchalik, tsianoz va nafas qisishi 
birmuncha yaqqol namoyon bo’ladi va 1-2 yoshga kelib doimiy tusga kirib, 
hatto bola tinch turganida ham yo’qolmaydi. Katta yoshdagi bemorlar nafas 
qisishi, tez charchash, bosh og’rig’i, jismoniy ishga layoqatsizlikdan noliydilar. 
Aksariyat bemorlar o’rindan turolmay yotadilar. Ahvol tobora yomonlashadi. 
Bemorlarning teri qoplamlari ko’kimtir tusga kiradi, barmoq bilan
 
bosib 
ko’rilganda, shu joyda asta-sekin yo’qoladigan oqimtir dog’ qoladi. Ko’pincha 
bemor badanida, o’rta darajada kengaygan venalar ko’rinib turadi, ular ko’krak 
qafasi sohasida va bosh suyagi ustida ayniqsa yaqqol ko’zga tashlanadi. Tirnoq 
falangalari nog’ora tayoqchalari ko’rinishiga kiradi. Mushak sistemasi sust 
rivojlanadi. Ko’zdan kechirilganda aksari «yurak bukrisi» ko’rinadi.
Auskultatsiyada yurak cho’qqisida I tonning qisqarganligi va o’pka 
arteriyasi II ton sustlashganligi aniqlanadi. II-III qovurg’alar orasida to’sh 
suyagining chap chekkasida sistolik shovqin eshitiladi. 
Qon analizlarida eritrotsitlar miqdori 6-10 12/l gacha va gemoglobin 
miqdori 130-150 g/l gacha ko’paygan. 

---

82 
Fonokardiogrammada o’pka arteriyasi ustida shovqin, nuqson sohasi ustida 
va qorinchalararo to’siqda shovqin qayd etiladi. 
Rentgenologik tekshiruvda quyidagilar aniqlanadi: yurak bir me’yorda 
kengaygan, yurak beli yaxshi bilinadi, cho’qqisi yuqoriga siljigan. O’pka 
arteriyasi sathidagi kontur yassi va ichiga botgan; aortaning yuqoriga 
ko’tariladigan qismi va ravog’i kengaygan; o’pkaning tasviri xiralashgan, 
ildizlari soyasi kamaygan bo’ladi. 
Yurakni zondlashda kateter bevosita o’ng qorinchadan aortaning yuqoriga 
ko’tariladigan qismiga o’tadi. O’ng qorinchaga kontrast yuborilganda ayni 
vaqtda o’pka arteriyasi va yuqoriga ko’tariladigan aorta to’ladi, o’pka arteriyasi 
stenozi aniqlanadi (18-rasm). 
18-rasm. Fallo tetradasi (kontrast modda o’ng qorinchaga yuborilgan). 
Davolash:
faqat jarrohlik usuli qo’llaniladi. Fallo tetradasida jarrohlik 
amaliyotlari palliativ va radikal bo’lishi mumkin. 
Palliativ jarrohlik amaliyotlari aorta bilan o’pka arteriyasi o’rtasida 
tutashma (yo’l) xosil qilinib, kuchsiz arterilizatsiyalangan qonning aortadan 
o’pka arteriyasiga, toraygan qismini chetlab o’tib, tushishi ta’minlanadi. Radikal 
jarrohlik amaliyotlari o’pka arteriyasi stenozini bartaraf etish, qorinchalararo 
to’siq nuqsoniga yamoq solishdan iborat bo’ladi. Shunday yamoq chiqish 

---

83 
bo’limining ehtimol tutilgan torayishini bartaraf qilish maqsadida o’ng qorincha 
devori kesmasiga tikiladi. Eng ko’p tarqalgan amaliyotlarga Blelok-Tausig 
jarrohlik amaliyoti kiradi (19-rasm).
19-rasm. O’mrov osti va o’pka arteriyasi anastomozi. 
Bunda o’ng o’mrov osti arteriyasi va o’pka arteriyasini o’ng tarmog’i 
orasida anastomoz qo’yiladi. Odatda, radikal operatsiyadan oldin birinchi 
bosqichda palliativ usul qo’llaniladi.