Xirurgik kasalliklar

YURAK VA PERIKARD KASALLIKLARI 
Anatomik-fiziologik ma’lumotlar
Yuqori va pastki kovak venalar qonni yig’ib uni yurakning o’ng 
bo’lmachasiga tashiydi. Qon o’ng bo’lmachadan o’ng qorinchaga uch tavaqali 
klapan bilan ta’minlangan bo’lmacha-qorincha teshigi orqali tushadi. O’ng 
qorinchadan qon o’pka arteriyasi bo’ylab o’ng va chap o’pkalarga etadi. Ulardan 
arterial qon to’rtta vena orqali chap bo’lmachaga tushadi, keyin esa bo’lmacha-
qorinchaaro ikki tavaqali mitral klapan joylashgan teshik orqali chap qorinchaga 
tushadi. Keyin qon uchta yarimoysimon tavaqalardan tashkil topgan klapan 
bilan ta’minlangan aortal teshik orqali aortaga yo’naltiriladi. O’ng va chap 
bo’lmachalar bo’lmachalararo to’siq bilan bo’lingan, u o’z davomida 
qorinchalararo to’siqqa o’tadigan.
Yurakning qon ta’minoti aortadan va Valsalva sinusi sohasidan chiqadigan 
ikkita toj arteriyasi tomonidan amalga oshiriladi. Yurak venalari toj sinusiga 

---

77 
yoki bevosita o’ng bo’lmacha va qorinchaga quyiladi. Yurak mushagi 
strukturasi va faoliyati bo’yicha bir-biridan farq qiladigan ikkita element – 
qisqaruvchi miokard tolalari va o’tkazuvchi sistemadan tashkil topgan. 
Yurakning o’tkazuvchi sistemasi o’ng bo’lmacha devorida joylashgan sinus 
tugunidan (Keyt-Flak tuguni) iborat. Sinus tugunidan keladigan impulslar 
atrioventrikulyar tugunga tarqaladi, chap va o’ng oyoqchalarga bo’linadigan 
bo’lmacha-qorincha tutamlariga o’tadi. 
Yurakning ish faoliyati davri (tsikli) qorinchalar sistolasi va diastolasi 
davriga bo’linib, ularning oxirida bo’lmachalar sistolasi sodir bo’ladi. Yurak 
qorinchalari tomonidan qon tomirlarga haydaladigan qon hajmi, yuza 
maydoniga bo’lingan minutlik qon hajmi – yurak indeksi deb ataladi. Katta 
odamda osoyishta holatda yurak indeksi 3,5-4 l ga (min·m
2
) teng, jismoniy ish 
bajarilayotganda esa, uning ko’rsatkichi 5-10 martaga ortadi. Chap qorincha va 
aortada normal bosim simob ustuni (Hg) hisobida 120 mm dan, o’ng qorincha 
va o’pka arteriyasida – 25 mm dan oshmaydi. Perikard esa, yurakni qoplab 
turgan berk seroz qopchiq xisoblanadi.