Xirurgik kasalliklar

Qizilo’ngachning qon bilan ta’minlanishi.
Qizilo’ngach arterial qon bilan 
o’mrov osti arteriyasi tarmoqlarining yuqori qismida, yuqori qovurg’alararo va 
qalqonsimon bez arteriyasidan, ko’krak qismida pastki diafragmal va chap 
me’da arteriyalari tarmoqlaridan ta’minlanadi. Qizilo’ngach arteriyalari o’zaro 
keng anastomoz hosil qiladi. Bu hol shu a’zoda operatsiya o’tkazishda juda qo’l 
keladi. 

---

250 
Venoz oqim pastki qalqonsimon, perikardial, orqa ko’ks oralig’i va 
diafragmal venalar orqali amalga oshiriladi. Qon vv. azygos va hemiazygosga 
quyiladi. Qizilo’ngach venalari asosan uzunasiga joylashgan bo’lib, uning pastki 
uchdan bir qismida shilliq parda osti va mushak pardalarida me’daning kardial 
qismi shilliq pardasi ostidagi chigalning davomi hisoblangan murakkab venoz 
chigal bo’ladi. Qon venoz chigaldan qizilo’ngach venalari bo’ylab, vv. azygos 
va hemiazygos ga va yuqori kovak venaga yo’naladi, bu venalarning klapanlari 
bo’lmaydi. Qizilo’ngachning qorin qismi venalari me’da venalari va qopqa vena 
bilan bevosita bog’langan. Qizilo’ngach venalari orqali qopqa va kovak venalar 
sistemasi o’rtasida anastomoz amalga oshirilishini qayd qilib o’tish muhim. 
Qizilo’ngachning limfatik tomirlari me’daning chuqur limfatik tugunlariga 
quyiladi. Limfa qizilo’ngachning yuqori qismidan traxeal va traxeobronxial 
limfatik tugunlarga, pastki qismidan kardiya tugunlariga tushadi. Qizilo’ngach 
limfatik tugunlarining bir qismi bevosita ko’krak yo’liga ochiladi (D.A. Jdanov, 
1952), buning qizilo’ngach rakining keyinchalik metastazlar berishida ahamiyati 
kattadir. 
Qizilo’ngachni parasimpatik n. vagi tarmoqlari va simpatik nerv sistemasi 
(gangl. stellatumning tolalari, arterial va kekirdak-xiqildoq chigali) orqali 
innervatsiya qiladi. Ikkala sistemaning nerv tolalari qizilo’ngach yuzasida 
chigallar: o’ng adashgan nerv tarmoqlari bilan chap-orqa qizilo’ngach chigalini, 
chap adashgan nerv tarmoqlari bilan o’ng oldingi qizilo’ngach chigalini hosil 
qiladi. Ulardan qizilo’ngach bag’rida intramural nerv chigalini (mushaklararo, 
auerbax) va shilliq parda osti (Meysner) chigalini hosil qiladigan tolalar chiqadi. 
Bular qizilo’ngach devorini innervatsiya qiladi. 
Qizilo’ngachning bo’yin qismi qaytuvchi nervlar, ko’krak qismi o’zaro 
anastomozlanadigan adashgan nervlar tarmoqlari va simpatik nerv tolalaridan 
innervatsiya qilinadi. Qizilo’ngachning quyi qorin nervidan (n. splanchicus) 
tarmoqlar oladi. O’z-o’zini reflektor boshqarish intramural va ekstramural nerv 
tolalari va chigallari tomonidan amalga oshiriladi. 

---

251