Xirurgik kasalliklar

Klinikasi va diagnostikasi.
Yurak yaralanganda, yumshoq to’qimalari 
jarohati ko’pincha quyidagi chegaralarda: yuqoridan – III qovurg’a, pastdan – 
qovurg’alar osti va to’sh osti sohasi, chapdan – o’rta qo’ltiq chizig’i, o’ngdan – 
parasternal chiziqda joylashgan bo’ladi. Bemorlar ko’rquv, xavotirlik hissi, 
bezovtalik, ko’krakda siqilish sezgisi, bosh aylanishi, behollik, havo etishmasligi 
va nafas olishning qiyinlashuvi sezgisi, bo’yinga, chap elkaga, qo’ltiq sohasiga 
o’tadigan og’riqdan shikoyat qiladi. Rangi-ro’yi oqaradi, sovuq ter bosadi, 
hushdan ketish va shunga yaqin xolat yuzaga keladi. Ahvolning og’irligi faqat 
qon yo’qotishgagina emas, balki birinchi galda o’tkir yurak tamponadasiga 
(yurakning perikard bo’shlig’iga quyilgan qondan bosilishi) bog’lik bo’ladi. 
O’tkir yurak tamponadasi Bek triadasi bilan namoyon bo’ladi, arterial bosim 
keskin pasayib, ba’zan puls paradoksal bo’ladi. Markaziy venoz qon bosimi tez 
va birmuncha ortadi, rentgenoskopiyada yurak soyasi pulsatsiyasi aniqlanmaydi, 
auskultatsiyada yurak tonlarining keskin sustlashuvi namoyon bo’ladi. 
Rentgenogrammalarda yurak soyasi kengaygan, trapetsiya yoki shar shakliga 
o’xshaydi. Gemoperikard borligi EKG tishchalari voltaji pasayishiga olib keladi. 
Davolash.
Perikard punktsiyasi va undagi qonni aspiratsiya qilish, yurak 
tamponadasi rivojlanayotgan hollarda birinchi yordam ko’rsatishning ta’sirchan 
chorasi bo’lib, bemorni ixtisoslashgan davolash muassasasiga transportda 
etkazish uchun zarur vaqtni yo’qotmaslik imkonini beradi. Yurak yaralangan 
degan tashxis qo’yilganda yoki unga shubha bo’lganda, yo’qotilgan qon o’rnini 

---

80 
to’ldirish, gomeostaz buzilishlarini korrektsiya qilishni o’z ichiga olgan samarali 
reanimatsion tadbirlar o’tkazish bilan birga shoshilinch jarrohlik amaliyoti 
bajariladi. Bunda qovurg’alararo torakotomiya kesmasi qo’llanilib, perikard 
ochiladi, yurak jarohatini barmoq bilan bosib turib qon oqishi vaqtincha 
to’xtatiladi, hamda perikard bo’shlig’i qon ivindilaridan tozalanadi. So’ngra, 
yurak jarohatlari so’rilib ketmaydigan iplar bilan, П-simon choklar qo’yilib 
tikiladi. Perikardga esa, siyrak choklar qo’yilib, uning bo’shlig’iga kattaroq 
diametrli (6-8 mm) drenaj naycha qo’yiladi. Mabodo amaliyot jarayonida yurak 
to’xtab qolsa, yurak bo’shlig’iga adrenalin yuborilib, to’g’ridan-to’g’ri massaj 
qilinadi. Qorinchalar fibrillyatsiyasida defibrillyatsiya amalga oshiriladi.