CuO + H2 = Cu + H2O
Bul reaksiyada eki protsess mis qa`lpine keledi, vodorod bolsa okislenedi, eki
jaqlama ta`biyat: mis qa`lpine kel`tiriledi, al vodorod bolsa okisleniwi menen birge, o`zi misti qa`lpine keltiredi. Bul reaksiya prozessinde "qarama –qarsiliqlar gu`resi" payda boladi.
Oqiwshilardi ilimiy-ateizm ruwxinda ta`rbiyalaw. Ximiya sabag`inda uliwma
xa`mme ideyaliq ta`rbiyaliq jumislar siyaqli, ilimiy-ateistikaliq ta`rbiya ha`m ta`biyattin` ximiyada u`yreniletug`in qa`diyselerdi materializm ko`z qarasi tamaninan izleniwler menen tu`sindiriledi, oqiwshilarda ha`zirgi zaman ximiyasinin` ha`m ximiya sanaatinin` ta`biyat tu`rlerinde materialistikaliq ko`z qaras tuwri kenligin, tastiyiqlawshi jetiskenlikleri menen tanistiriwg`a tiykarlang`an. Ximiya oqitiwshisi usilardi este ha`mme waqit tutiwi kerek, zatlardin` qa`siyetleri, ximiyaliq qad yseleri, tu`sinikler ha`m nizamlar materializm ko`z qarasi tamaninan duris tu`sindirilse, jaqsi ateistikaliq ta`rbiya xaqqinda so`z ha`m boliwi mu`mkin emes. Ximiya oqitiwshisi, oqiwshilardi ilimiy ateizm ruwxinda ta`rbiyalaw maqsetinde, aste aqirin, toliq ximiya kursi dawaminda:
a) dun`yada ta`biyattan joqari turatug`in, ta`biyatti basqaratug`in o`z aldina zat
tu`rinde bolmag`an ilaxiy ku`shler bar. Dun`yani quday bar etken. Bizdi qorshap turg`andun`ya sipat tamaninan o`zgermeydi, quday qa`degen waqitta qiyamet qayim boladi, degen tu`siniklerdi ilim-pa`nge tuwri emes ekenligin tu`sindirip beriw; b) dun`yanin` negizi materiya emes, al energiya, atomlardin` radioaktiv
jemiriliwi waqtinda materiya joq boladi: ta`biyatta nizamlar bolmaydi; ta`biyattin` zat ha`m qa`diyselerin adam o`z oyinda klassifikatsiyalaydi. Ximiyaliq protsessler atomlar ha`m molekula mexanikasinda ibarat, dep tastiyiqlaytug`in idealistikaliq ha`m mexanikaliq dawalardin` quri ga`p ekenligin aship beredi;
v) vitalizmnin` idealistikaliq tu`siniklerin-anorganikaliq ha`m organikaliq zatlar
arasinda birlik bar, o`simlikler ha`m xaywanlar dun`yasi arasinda baylanis bar ekenligin, anorganikaliq ta`biyat qatnasadi, degen ideyalardi, materiyanin` birligi ideyalarin oqiwshilarg`a aship beredi;
g) pa`nnin` ku`shin ha`m ilimiy biliminin` bar ekenligin- "dun`yada bilip
bolmaytug`in zatlar joq, yag`niy ele bilip alinbag`an, pa`n ha`m praktika ku`shi menen ashilatug`in zatlar bar" ekenligi. Ta`biyattin` ha`mme zat ha`m xadiyseleri o`z ara baylanisqanlig`ina ha`m bir-birin qurawi;
Ximiyaliq protsessler menen baylanisqan barliq diniy "siyxirliqlar" menen
aldawi, olardi ma`mlekettin` siyasiy o`mirinde aktiv qatnasiwinan shalg`itiw maqsetinde, ta`biyat xadiyselerin buziwinan ibarat ekenligine: ximiya ha`m ximiya sanaati rawajlang`an sayin imkaniyattin` ta`biyatti o`zine boysindiriwina ha`m ta`biyattan o`z a`meliy maqsetleri ushin paydalaniwina oqiwshilardi isendiriw: dinnin` ilimiy tekseriwlerine ha`m alimlarg`a qarsi gu`resiwin ko`rsetiw kerek.
Bizin` ma`mleketimizde diniy tu`siniklerge qarsi gu`res dinge iseniwshilerge
qarsi gu`res dep qaralmaydi, ilimiy materialistikaliq dun`ya ko`z qarasinin` ilimiy, diniy dun`ya ko`z qarasinda qarsi ideyaliq gu`resi dep, insanlardin` xa`zirgi zaman pa`ni ha`mde texnikasinda diniy tu`siniklerin qutiliwina olarg`a ja`rdem beriw maqsetinde olip barilatug`in gu`res dep qaraladi. Ximiya oqitiwshisi ilimiy-ateistikaliq tu`sinik bag`darinda jumisin sistemali tu`rinde toliq ximiya kursi dawaminda alip baradi, bunda tiykarinan to`mendegi temalar ha`m ma`seleler paydalaniladi:
1. Zatlar ha`m olardin` o`zgerisi.
2. Molekulyar atomistikaliq ta`liymat.
3. Ximiyanin` tiykarg`i nizamlari.
4. Hawa, kislorod.
5. Janiw.
6. Suw ha`m eritpeler.
7. Azot ha`m fosfor.
8. D. I. Mendeleyevtin` elementler dawirlik n`izami ha`m dawirlik sistemasi.
9. Atomlarndin` du`zilisi.
10. Organikaliq zatlar.
Oqiwshilardi ilimiy ateizm ruwxinda tabisli tu`rinde ta`rbiyalaw oqitiwshinin`
o`zine-onin` o`z jumisinin` a`hmiyetli ekenligin tu`siniwde, faktikaliq materialin
biliwne, sonin` menen birge, bul jumisti o`tkiziw metodikasin jaqsi oylap aliwda ha`m
og`an itibar menen qarawg`a baylanisli boladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |