|
Ta’jriybe bo’limi
Bes ag'zali naftenlerdin’ ózgeriwi
es ag'zali naftenlerdin’ ózgeriwi tekǵana katalitik reformalardıń sheki onimsi bunday uglevodorodlarni óz ishine alǵanlıǵı ushın úlken qızıǵıwshılıq oyatadı. Júdá zárúrli zat sonda, bes a'zoli naftenlar parafinlarning aromatik uglevodorodlarga dehidrosikleşmesinde reakciya aralıq ónimleri retinde zárúrli rol oynaydı. Katalitik reforming sharayatında bes a'zoli naftenlar izomerizatsiya hám siklopentan halqasın ashıwǵa alıp keletuǵın reakciyalarǵa dus keledi. Izomerizatsiya reakciyaları alkil orınbasarların qayta shólkemlestiriw yamasa bes a'zoli naftenlarni altı a'zoga aylandırıwǵa alıp keliwi múmkin, 6 -súwret Forma 6 -izomerizatsiya reakciyası sxeması
Biofunksional isloh katalizatoriga bul aqırǵı reakciyanı ámelge asırıwda, cikldıń keńeyiwi nátiyjesinde payda bolǵan altı a'zoli naftenlar aromatik uglevodorodlarga tez dehidrogenatsiyaga ushraydı. Aromatik uglevodorodlarning joqarı payda bolıwına erisiw qábileti bes a'zoli naftenlarning altı a'zoli izomerizatsiyasining selektivligiga baylanıslı. Bes a'zoli halqanıń parallel ashılıw reakciyaları izomerizatsiya reakciyasınıń selektivligini pasaytiradi hám parafinlarning qáliplesiwine alıp keledi Metiltsiklopentannin’ degidroizomerizatsiyasi kóplegen izertlewler teması boldı. Basqa alkiltsiklopentanlarning konvertatsiya etiliwinde bul reaksiya qanday dawam jetip atırǵanı haqqında júdá kem maǵlıwmat.
Alkiltsiklopentanlarnin’ S7-C9 ni aluminoplatin katalizatoriga jumsaq sharayatta (350 °C; 0, 5 MPa) dehidroizomerizatsiya qılıw úyrenildi, ol jaǵdayda reakciya júdá selektiv tárzde dawam etedi hám alınǵan aromatik uglevodorodlarning quramı hám dúzilisi dáslepki alkiltsiklopentanlarning quramı hám dúzilisine baylanıslı.
Izertlewler sonı kórsetdiki, siklopentan halqasınıń tiykarǵı keńeyiwi metilen emes, bálki metil toparı, 15 formulası menen baylanıslı
(15)
Alkiltsiklopentanlarda alkil gruppaları hám alınǵan aromatik uglevodorodlarning jaylasıwı ortasında anıq munasábetler bar.
Solay etip, 1, 3-metilalkiltsiklopentanlardan tiykarınan meta-almastırılǵan hám 1, 2-metilalkiltsiklopentanlardan orto-almastırılǵan benzol, 16 formulası alınadı
(16 )
Dehidroizomerizatsiya tezligi almastırıwshı alkil gruppalarınıń tábiyaatına hám olardıń alkiltsiklopentanlardagi óz-ara jaylasıwına baylanıslı. Itimal, bul baylanıslılıqlar katalitik reforma procesine tán bolǵan joqarı temperaturalarda (~500°C) alkiltsiklopentanlarning dehidroizatsiyasi ushın rol oynaydı. Usınıń menen birge, bul process sharayatında uglevodorodlarning jedel izomerizatsiyasi nátiyjesinde payda bolǵan alkilbenzollarning quramı original alkiltsiklopentanlarning quramı hám dúzilisine sezilerli dárejede kemrek baylanıslı. Mısal ushın, 350 °C de n-propiltsiklopentanning suwsızlanıwı menen tek etil benzol alınadı, keyin 480°C de reakciya bolsa, bul uglevodorod menen birge ksilol izomerlari da payda boladı.
Ximiyalıq teń salmaqlılıq. Forma 7 reaksiya ushın vodorod temperaturası hám bólekan basımına qaray uglevodorodlarning teń salmaqlılıq qospasınıń quramın ózgertiwdi kórsetedi, formula 17
(17)
(17)
1-benzol; 2-metiltsiklopentan; 3-siklogeksan
Forma 7-benzol, sikloheksan hám metil ensiklopentan quramınıń teń salmaqlılıq qospasında vodorod 1, 9 MPa temperaturanıń bólekan basımında hám 495°C vodorod bólekan basımında baylanıslılıǵı
400 den 500 °C ge shekem bolǵan temperaturanı turaqlı PH2 1, 9 MPa menen asırıw metilcyclopentan hám benzol kontsentratsiyasında teń salmaqlılıq qospasında sezilerli ózgerislerge alıp keledi. 400 °C de teń salmaqlılıq metilcyclopentan tárep kúshli jıljıydı hám 500 °C de - benzol baǵdarı boyınsha.
495 ten 45 MPa ge shekem bolǵan Reeslarning tómenlewi hám odan keyin tómenlewi menen 90 nan 3, 6% ge shekem bolǵan teń salmaqlılıq qospasında benzolning molar quramı 1, 5 °C ge shekem kóteriledi. Sikloheksanning teń salmaqlılıq molar quramı júdá tómen hám 495°C de, PH2 ma`nisine qaray, 1 den 3% ge shekem. Biraq, bul dehidroizomerizatsiya reakciyasınıń tez aǵımına tosqınlıq etpeydi, bul bolsa sikloheksanni reforming platina katalizatorlarida benzolga aylandırıwdıń joqarı dárejesi menen baylanıslı. Sonday etip, metiltsiklopentanning dehidroizatsiyasi katalitik reformingning dástúriy temperaturalarında (~500 °C) ámelge asırılsa, uglevodorodni benzol ishine tolıq konvertatsiya qılıw PH2 ma`nisinde 1, 5 MPa den aspawı múmkin. Bul shártler basqa bes a'zoli naftenlarning suwsızlanıwına teń dárejede qolaylı esaplanadı.
Kinetika hám reakciya mexanizmi. Metilcyclopentan dehidroization reakciyasınıń kinetik naǵısları aluminoplatin hám aluminoplatinoreniy katalizatorlarida úyrenildi, bul katalizatorlarga reakciya processinde sezilerli ayırmashılıqlar tabilǵan zatdı. Metil ensiklopentanning katalitik reforması menen reakciyanıń tiykarǵı ónimleri benzol hám heksanlar, 18 formulası
(18)
Júdá kishi muǵdardaǵı metilcyclopentens, sikloheksan hám C1-C5 parafinlari payda boladı.
Forma 8 de qıysıq koordinatalardıń basına ekstrapolyatsiya etińmeydi, sebebi metilcyclopentanning tómen dárejedegi konvertatsiya dárejesi joqarı tezlikte to'yinmagan uglevodorodlar hám benzol payda bolishidan aldın sikloheksan payda boladı.
Do'stlaringiz bilan baham: |
