Xemoresseptorlar, fagotsitar, spikulalar, sinsitiy, amfidlar, papillalar, bursa, kutikula, gipodеrma, bo‘yin bеzlari, gеlmintologiya, elifantiaz

Mavzu: To`garak chuvalchanglar tipining umumiy tavsifi va klassifikatsiyasi.Nematodalar sinfi vakillarining tuzilishi va ko‘payishi. Parazit nematodalarning xilma-xilligi va patogen ahamiyati

Mavzu: To`garak chuvalchanglar tipining umumiy tavsifi va klassifikatsiyasi.Nematodalar sinfi vakillarining tuzilishi va ko‘payishi. Parazit nematodalarning xilma-xilligi va patogen ahamiyati

Reja:

1.To‘garak chuvalchanglar tipiga umumiy tavsifi va klassifikatsiyasi.

2. Nematodalar sinfi vakillarining tuzilishi va ko`payishi.

3. Parazit nematodalarning xilma-xilligi va patogen ahamiyati.

Tayanch so‘zlar:

• xemoresseptorlar, fagotsitar, spikulalar, sinsitiy, amfidlar, papillalar, bursa, kutikula, gipodеrma, bo‘yin bеzlari, gеlmintologiya, elifantiaz.

Har xil to’garak chuvalchanglar

To`garak chuvalchanglar tipi.

To`garak chuvalchanglar xilma-xil muhitda hayot kechiradigan 12 000 ortiq turni o`z ichiga oladi.
Ular orasida tuproqda yoki suv havzalarida erkin yashayotgan hamda odam, hayvon va o`simlik tanasida parazitlik qiladigan turlari bor.
Tanasi ipsimon yoki duksimon, bo`g`imlarga bo`linmagan. Tana bo`shlig`I birlamchi bo`lib, tana suyuqligi bilan to`lgan.

To‘garak chuvalchanglar uchun xos xususiyatlar quyidagilardan iborat:

• tanasi ipsimon yoki duksimon, bo‘g‘imlarga bo‘linmagan;
• - tana bo‘shlig‘i birlamchi bo‘lib, tana suyuqligi bilan to‘lgan;
• - ko‘pchilik turlari ayrim jinsli, jinsiy organlari sodda tuzilgan;
• - qon aylanish va nafas olish sistemalari bo‘lmaydi;
• - ayirish sistemasi bo‘lmaydi yoki shaklan о'zgargan bo‘yin teri bezlaridan iborat yoki protonefridiy tipida tuzilgan;
• - hazm qilish sistemasida orqa ichak va anal teshigi rivojlangan;
• - nerv sistemasi ortogon tipida tuzilgan, sezgi organlari yaxshi rivojlanmagan;

To’garak chuvalchanglar tana bo‘shlig‘ining umumiy korinishi . Tana bo’shlig’i suyuqlik bilan to‘lgan.

To`garak chuvalchanglar quyidagi sinflarga bo`linadi:

To`garak chuvalchanglar
Qorinkipriklilar
Nematodalar
Kinorinxlar
Qilchuvalchanglar
Og`izaylangichlar

Nematodalar sinfi vakillarining tuzilishi va ko`payishi.

Nematodalarning tana tuzilishi:

• Nematodalarning tana tuzilishi:
• Tanasi duksimon, ya`ni oldingi va keyingi uchi ingich-kalashgan, ko`ndalang kesimi to`garak shaklda. Tanasining oldingi uchida og`iz teshigi, keyingi uchiga yaqin joyda esa anal teshigi joylashgan.Anal teshigidan keyingi qismi dumni hosil qiladi. Nematodalar tanasi sirtdan ko`p qavatli kutikula bilan qoplangan. Kutikula uning tanasini mexanik ta`sirdan va zaharli moddalardan saqlaydi.

Urg'ochi askaridaning ko‘ndalang kesmasi: 1-gipodermaning orqa valigi, 2-muskul hujayralarning plazmatik o‘simtalari, 3-muskul hujayralari, 4-tuxumdonning bo‘ylama kesmasi, 5-ichak, 6-kutikula, 7-gipodermaning yon valigi, 8-ayirish sistemasi nayi, 9-tuxumdon, 10-bachadon, I1-tuxum yo‘li bo‘yiga kesmasi, 12-gipodermaning qorin valigi, 13 - tuxumdon.

Nematodalarning oziqlanishi:

Nerv sistemasi

Ayirish sistemasi

Nematodalarning ko`payishi.

• Ular odatda ayrim jinsli bo`lib, jinsiy deformizm yaxshi rivojlangan.Jinsiy sistemasi tana bo`shlig`ida joylashgan uzun naychadan iborat. Urg`ochisiniki juft tuxumdon, erkaginiki toq urug`don bo`ladi. Tuxumdonda hosil bo`lgan tuxumlar tuxum yo`lida urug`lanadi va bachadonga o`tadi. Ular qo`shilib jinsiy qinni hosil qiladi. Jinsiy qin jinsiy teshik bilan tashqariga ochiladi.

Parazit nematodalar xillma-xilligi va patogen ahamiyati.

Nematodalar orasida 3000 dan ortiq turlari odam, hayvon va o`simliklarda parazitlik qiladi.Ko`pchilik parazitlari erkin yashovchilarga nisbatan yirik, ba`zan 1m gacha, hatto 8m gacha yetadi.
Yer yuzida keng tarqalgan; tuproq, dengiz va chuchuk suvlarda hayvon va o`simlik to`qimalarida uchraydi.
Odam va hayvonlarga askariodalar,rishta trixina va boshqalar. O`simliklarga bo`rtma nematoda,kartoshka
sholi, bug`doy nematodalari va boshqalar ziyon keltiradi.

Parazit nematodalar.

Ayrim yirtqich zooparazitlar sitomasida kutikula o`simtasidan iborat tishlar bo`ladi.
O`simlik parazitlari stomasi esa sanchib so`ruvchi organ – stiletni hosil qiladi
Stilet orqali o`simlik to`qimlariga hazm bezlari fermentlari chiqariladi.

Bankroft ipchasi( Wuchereria bancroft)

• Subtropik va tropik mintaqalarda tarqalgan. Odamlarda elifantiaz – (fil kasalligi) paydo qiladi. Voyaga yetgan parazit limfatik bezlar va tomirlarda yashaydi.Limfa yo`li bekilib qolishi tufayli limfa to`xtab qolib, zararlangan joy juda yo`g`onlashib ketadi.Ur-g`ochi nematoda limfa tomirlariga juda ko`p tirik lichinkalar tug`adi.

Trixina( Trishinella spiralis)

• Hayotining bir qismini ichak-da qolgan qismini muskullar-da o`tkazadi. U yirtqichlar, juft tuyoqlilar, hasharotxo`r-lar, kemiruvchilarni zararlay-di. Voyaga yetgani ingichka ichakda yashaydi. Urg`ochisi ichak bo`shlig`iga tirik lichin-kalar tug`adi. Lichinkalar lim-fa, so`ngra qon tomirlari orqali tananing har xil joyla-riga borib qoladi. Odam va hayvonlar trixina kapsulasi bo`lgan go`shtni yeb zararlanadi.

O’simlik nematodalari

E’tiboringiz uchun rahmat