Xarajatlarni turkumlash va ularning hisobi reja

Bo’linmalar darajasidaishlab chiqarishning bilvosita xa­rajatlarini taqsimlash usuli ancha mehnattalabdir, biroq, u ol­dingi usulga nisbatan mahsulotlar alohida turlari bo’yicha tan­narxni to’liqroq aniqlash imkonini beradi. Bu usulda mazkur xarajatlar alohida subschyotlar ochish yo’li bilan bo’linmalar darajasida hisobga olinadi.
Korxonalarda hisobot davri yakunida mahsulotlar alohida turlari bo’yicha ishlab chiqarish bilvosita xarajatlarining taqsimoti har bir subschyot uchun amalga oshiriladi. Bunda har bir subschyotga bo’linma texnologik jarayoni xususiyatini ifodalovchi o’z taqsimot bazasi mos keladi. Masalan, korxona avtomat­lashtirilgan bo’linmasining ishlab chiqarish bilvosita xarajatlari unda ishlab chiqarilayotgan mahsulotlar turlari bo’yicha asbob-uskunalar ish soat­lariga binoan, o’o’lda yig’ish tsexining ishlab chiqarish bilvosita xarajatlari esa mehnatning bevosita xarajatlariga ko’ra taqsim­lanadi.
Ishlab chiqarish bilvosita xarajatlarini hisobga olishda bu usulni qo’llab xatoliklarni batamom bartaraf etib bo’lmaydi, chunki birinchidan, umumkorxona ishlab chiqarish bilvo­sita xarajatlari taqsimotida, ikkinchidan, alohida bo’linma ichidagi turli ishlab chiqarish tizimlari bo’yicha ishlab chiqarish bilvosita xarajatlari taqsimotida xatolar bo’lishi mumkin.
Korxona alohida bo’linmalari, tsexlarining texnologik ja­rayonlari mehnat, kapital va materialtalabligi darajalari bilan farq qiladi.
Agar bo’linma faoliyati xarajatlari ichida ish haqining hissasi yuqori bo’lsa, shu bo’linma,tsex,brigadaning umumishlab chiqarish xarajatlarini mehnat resurslarini iste’mol qilish bi­lan bog’liq ko’rsatkichlarni asos qilib olinib, ular mahsulot tur­lari bo’yicha taqsimlanadi
Ushbu jadvaldan kelib chiqib, bilvosita xarajatlar taqsimotining asosi sifatida quyidagilardan foydalanish mum­kin: (2.1-jadval).

• 
  asosiy ishlab chiqarish xodimlarining mehnat haqi xarajatlari;
  
• 
  mehnatning me’yoriy bevosita xarajatlari;
  
• 
  korxonadagi muayyan texnologik jarayonda qatnashuvchi xodim­lar soni.
  

2.1-jadval