Xarajatlar hisobining maqsadi, vazifalari va tamoyillari

Xulosa 

Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

 

KIRISH 

Mavzuning  dolzarbligi.

  Prezidentimiz  I.A.Karimov  o’zining  “Jahon 

moliyaviy-iqtisodiy inqirozi, O’zbekiston sharoitida uni bartaraf etishning yo’llari 

va  choralari”  nomli  asarida  inqiroz  sharoitida  (2009-2012-yillarda)  mahsulot 

tannarxini  20  foizga  tushirish  muhim  vazifa  qilib  qo’yildi.  Bundan  biz 

xarajatlarning nafaqat mikro darajada, balki, makro darajada ham ahamiyatga ega 

ekanligini  bilib  olishimiz  mumkin.    Jahon  moliyaviy-iqtisodiy  inqirozi  shuni 

anglatadiki,  bu  sharoitda  korxonalarning  to’lov  qobiliyati  tushib  ketadi.  Hozirda, 

butun dunyoda korxonalar xarajatlarni qisqaritirish yo’li bilan bu vaziyatdan chiqib 

ketmoqchi.  E’tiboringizga  havola  etilayotgan  ushbu  реферат  ham  dolzarb 

masalalarni  o’zida  mujassam  etgan  bo’lib,  u  “Moliyaviy-iqtisodiy  inqiroz 

sharoitida  xarajatlarning  hisobi  va  auditini  tashkil  qilish”  deb  nomlanadi.  Uning 

dolzarbligini quyidagilarda ko’rishimiz mumkin: 



 

Xarajatlarning to’g’ridan-to’g’ri moliyaviy natijalarga ta’sir etishi; 



 

Xarajatsiz daromad qilib bo’lmasligi; 



 

Xarajatlarning  mahsulot  tannarxiga  ta’siri  orqali,  bevosita  uning  bahosiga 

ta’sir  qilishi  hamda  bu  –  korxonaning  boshqa  shu  tarmoq  korxonalari 

o’rtasidagi raqobatiga ta’sir qilishi va hokazo. 

Ta’kidlash  joizki,moliyaviy-iqtisodiy  inqirozning  iqtisodiyotning  turli 

tarmoqlariga  ta’siri  tobora  ortib  borayotgan  shunday  bir  vaziyatda,  dunyo 

iqtisodchilari  va  moliyachilari  inqirozning  oldini  olish  haqidagi  o’z  fikrlari  bilan 

bong  o’rayotgan  bir  mahalda  negadir  bizning  olimlar  bu  haqda  kam 

gapirishmoqda,  axir  prezidentimiz  o’zining  asarida  “…  toboro  chuqurlashib 

borayotgan  jahon  moliyaviy  inqirozi  mamlakatimizga  ta’sir  ko’rsatmaydi,  bizni 

chetlab o’tadi, degan  xulosa  chiqarmaslik  kerak.  Masalani bunday  tushunish o’ta 

soddalik, aytish mumkinki, kechirib bo’lmas xato bo’lur edi”

1

  deb  o’tgan.  Ushbu 

sharoitda  xarajatlarning  muhimligini  yuqorida  ko’rib  chiqdik.  Bir  qator 

O’zbekistonlik va xorijiy olimlar, mutахassislar, jumladan, To’laxodjayeva M.M., 

Do’stmurodov  R.D.,  Urozov  K.B.,  Musayev  H.N.,  Toshnazarov  S.N.,  Druri  K., 

                                                           

1

 

I.A.Karimov. “Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi, O’zbekiston sharoitida uni bartaraf etishning yo’llari va 

choralari” . T.: “O’ZBEKISTON” – 2009. 11-bet.

 

---

 

E.A.Arens, Dj.K.Loobek va boshqalar o’z ishlarida xarajatlarning hisobi, auditiga 

keng to’xtalganlar, bu haqda ularning chop etilgan darsliklari, o’quv qo’llanmalari 

va maqolalaridan bilib olish mumkin. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

 

1. 

Moliyaviy-iqtisodiy inqiroz sharoitida xarajatlarning buxgalteriya 

hisobi obyekti sifatida mohiyati, tasnifi va tavsifi 

 

Prezidentimiz  I.A.Karimovning  “Iqtisodiyotning  real  sektori  korxonalarini 

qo’llab-quvvatlash,  ularni  barqaror  ishlashini  ta’minlash  va  eksport  salohiyatini 

oshirish  chora  tadbirlari  dasturi  to’g’risida”gi    (2008-yil  28-noyabr)  4058-sonli 

Farmonida  muhim  chora-tadbirlar  qatorida  mahalliy  ishlab  chiqaruvchi 

korxonalarning  barcha  resurslardan  samarali  foydalanishi  hisobiga  mahsulot 

tannarxini  20  foizdan  kam  bo’lmagan  miqdorda  pasaytirish  orqali  ularning 

raqobatbardoshligini ta’minlash vazifasi belgilab berilgan. Ushbu vazifani amalga 

oshirish  doirasida  mamlakatimiz  korxonalarida  tannarxni  pasaytirishning  asosiy 

yo’nalishlari sifatida quyidagilarga alohida e’tibor qaratildi (

1-chizma

). 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1-chizma. Tannarxni pasaytirishning asosiy yo’nalishlari

 

Natijada  2009-yil  mobaynida  sanoat  tarmoqlarida  ishlab  chiqarilayotgan 

mahsulot tannarxi 18 foizga, shu jumladan, “Samarqankimyo” OAJ da 12,2 foizga 

kamaydi.  Respublikamizda  iqtisodiyot  komplekslari  bo’yicha  ishlab  chiqarilgan 

mahsulotlar  tannarxini  pasaytirish  bo’yicha  erishilgan  natijalarni  quyidagi  jadval 

orqali ko’rishimiz mumkin (1-jadval).